Heima er bezt - 01.12.1975, Blaðsíða 36

VÉÍgiltifvÉfllÍ B Ó KAHILLAN M/
Dániken, Erich von: Sýnir og vitranir.
Rvík 1975. Öm og Örlygur.
Enn er Dániken á ferðinni með nýja bók, nýstárlega að venju
en allfrábrugðna hinum fyrri bókum hans, sem snúist hafa um
að skýra, hversu mörg mannvirki fornaldar hafa til orðið hér á
jörðu, og lýsa tengslum geimfara frá öðrum stjömum við jörð
vora. Hér er ekki rætt um mannvirki né slíkt, heldur sýnir og
vitranir, sem orðið hafa á ýmsum öldum og gerast enn í dag,
og skýrð hafa verið sem guðleg fyrirbæri, einkum tengd við
Maríu mey. En höf. er þar á öndverðum meið við hina hefð-
bundnu skoðun. En til þess að finna orðum sínum stað tekur
hann fyrir guðspjöllin og upphaf kristinnar trúar, sem hann
færir allt til mannlegs skilnings og snýr öllu upp í villu, ef svo
mætti að orði kveða. Gengur hann einkum hart fram gegn
kaþólsku kirkjunni, og sviftir öllum helgiblæ af guðspjöllunum
og lífi Jesú. Enda þótt höf. færi ýmis rök fyrir máli sínu, hygg
ég þó, að þeir verði ekki margir, sem láti sannfærast af þeim,
sem betur fer liggur mér við að segja. En þó að höf. sé and-
vígur kirkjunni og þeim krisdndómi, sem oss hefir verið kennd-
ur, fer því fjarri, að hann sé guðleysingi í orðsins eiginlegu
merkingu. Heldur mætti kalla hann fjölgyðismann, sem viður-
kennir þó eina alheimsstjóm. En hann neitar að vitranirnar séu
af guðlegum uppruna, í kristilegri merkingu, heldur sé hér enn
um að ræða náttúrlegt samband háþróaðra vera frá öðrum
hnöttum. Ég efast ekki um, að bók Dánikens verði lesin og
hún muni valda deilum og hneykslunum, og naumast eignast
marga formælendur. En hún er læsileg og vekur til umhugs-
unar um margt, sem menn annars láta sér ekki til hugar koma.
Og hér sem oftar hljótum vér að spyrja: Hvað er sannleikur?
En þó Daniken ef til vill bendi á einhverjar nýjar leiðir í leit
að honum, hygg ég því fjarri, að hann hafi fundið hann 1 þeim
fræðum, sem þessi bók kennir.
Guðm. Þorsteinsson frá Lundi: Horfnir starfshættir.
Rvík 1975. Öm og Örlygur.
Höf. er löngu kunnur íslenskum lesendum af þáttum sínum frá
liðnum dögum. Hefir hann nú safnað þeim o. fl. í myndarlega
bók, sem dr. Kristján Eldjárn, forseti Islands, skrifar formála
að. En Guðmundur hefur um langt skeið unnið á vegum Þjóð-
minjasafnsins að viðgerðum á munum og húsum.
Eins og nafn bókarinnar ber með sér, fjallar hún einkum
um horfna starfshætti, enda þótt víðar sé komið við um lifnaðar-
hætti þjóðarinnar. Gefur hún ljósa mynd af starfsháttum eins
og þeir voru um sl. aldamót, áður en nýtískan tók að ryðja sér
til rúms. Er bókin næsta fróðleg um þau efni, enda er höf. allt
í senn minnugur, kann vel að segja frá og verklaginn í besta
lagi. Má segja í stuttu máli að bókin sé góður viðauki við hina
ágætu þjóðháttabók séra Jónasar frá Hrafnagili. Langmestur
hluti bókarinnar er eigin reynsla höf., og gefur það henni per-
sónulegt svipmót meira en þau sem saman er safnað úr ýmsum
áttum. En þar sem höf. ólst upp á Austurlandi, verður vitanlega
mest af lýsingunum þaðan, og mega menn úr öðrum lands-
hlutum því búast við að sakna einhvers, eða heyra einhverju
lýst öðruvísi en þeir minnast, því að oft munaði einhverju.
Annars finnst mér flest furðulíkt því, sem ég minnist frá Norð-
urlandi. Höfundur kemur mjög víða við, en eins og vænta má
eru einstökum atburðum gerð misjafnlega góð skil. En helst
sakna ég þess að meira hefði mátt vera um fjárhirðingu, og að
höf. hefði fært frásögu sína ögn nær nútímanum, þ. e. um breyt-
ingu vinnubragða þegar hestaverkfæri koma til sögunnar, kerrur,
plógar, sláttuvélar o. þ. h., fram að dráttarvélaöldinni, því að
hætt er við að margt af því gleymist. Höf. ann hinum gamla
tíma, en kann þó að gagnrýna hann, og margar skemmtilegar
athugasemdir gerir hann um nútímann. En allt setur það per-
sónulegan svip á bókina, sem er skemmtilegt framlag til menn-
ingarsögu þjóðar vorrar. Að útliti er bókin hin fegursta.
Séra Gísli Brynjólfsson: Mannfólk mikilla sæva.
Staðhverfingabók.
Rvík 1975. Öm og Örlygur.
Naumast munu þeir ýkjamargir úti um land, sem kannast við
Staðarhverfi í Grindavík, enda þótt hinn athafnasami staður,
Grindavíkin, sé á hvers manns vörum. Og vafalaust eru þeir
enn færri, sem minnast þess, eða vita, að Staðarhverfið var
öldum saman miðstöð byggðarlagsins, prestsetur, kirkiustaður,
verslunarstaður og verstöð, en svo hafa örlögin leikið hverfið
grátt, að það hefir nú verið í eyði um áratuga skeið. En síðustu
kynslóðirnar hafa haldið tryggð við hverfið, stofnað sitt átthaga-
félag, sem m. a. hefir átt þátt í að þessi bók var samin og gefin
út. Er þar lýst umhverfinu og sögð saga byggðarinnar, presta
og kirkju langt aftur i aldir, en bændabýlanna skemur, allra þó,
um langt skeið. Er þar því saman kominn mikill mannfræði-
legur fróðleikur, og þó að frásagnir séu stuttorðar má víða lesa
þar mikla örlaga- og baráttusögu kynslóðarinnar. Gefur það
bókinni almennt gildi, enda þótt hún sé bundin við þröngt svið
lítillar byggðar. Skipar hún þannig virðulegt sæti meðal ís-
lenskra byggða- og átthagasögurita. Nokkur kvæði eru þar eftir
Kristin Reyr, en einnig segir frá Staðhverfingafélaginu og störf-
um þess. Bókin er prýdd fjölda mynda og frágangur allur hinn
fegursti.
Norman Vincent Peale: Undraverður árangur
jákvæðrar hugsunar.
Rvík 1975. Örn og Örlygur.
Bók þessi er í flokki þeim, sem hófst með bókinni: Vörðuð leið
til lífshamingju. Allar stefna þær að hinu sama markir, að gera
líf mannsins fegurra og betra. Og til þess er ekki beitt nokkrum
töfrabrögðum, heldur jákvæðum hugsunum, góðleika, guðstrú
og bænahaldi, svo að drepið sé á hið helsta. Bók sú, er hér um
ræðir, er að mestu leyti vitnisburður fólks, sem farið hefir eftir
kenningum höfundar, og breytt við það lífi sínu úr ótta og
öryggisleysi í gleði og traust. Vafalaust hafa menn misjafna trú
á kenningum höfundar, en eitt er víst, þær færa mönnum nýjan,
jákvæðan skilning, sem aldrei getur orðið til anars en góðs. Hin
gífurlega útbreiðsla bókanna erlendis, og eins hér heima, sýnir
ljósast, að þar finna menn eitthvað, sem þeir þrá. Þýðandi er
Baldvin Þ. Kristjánsson.
St. Std.