Heima er bezt - 01.06.1977, Blaðsíða 2

heimilin
Um fátt verður oss tíðræddara á hinum síðustu tímum
en verðbólguna. Jafnvel veðrið hefir hlotið að þoka um
set fyrir verðinu nú um skeið. Ekki geri ég þó ráð fyrir
því, að það séu margir, sem raunverulega gera sér ljóst
eðli verðbólgunnar eða þau hagfræðilegu vísindi, sem
leitast við að skýra hana. Þar mun eigi vera ólíkt far-
ið og sagt var um vindinn í helgum fræðum „þú heyrir
hans þvt, en ekki veistu hvaðan hann kemur eða hvert
hann fer“. \rér finnum daglega „þyt“ verðbólgunnar
í því, að kaupmáttur krónunnar þverr, ef vér annars
getum lengur talað um krónu sem gjaldmæli eða gjald-
miðil, allt sem vér kaupum er með hærra verði í dag en
það var í gær o. s. frv. En hvaðan þetta kemur og hvert
stefnir vitum vér ekki. Og lítill vafi er á, að margt af
vngri kvnslóðunum þekkir ekki annað efnahagsástand
en verðbólguna, og gerir sér þessvegna minni rellu út
af henni en ella mundi. Og vér hinir gömlu verðum
henni meira og meira samdauna, eftir því sem tíminn
líður. Þannig gætum vér vel talað um andlega mengun
verðbólgunnar.
Oss er tamt að kenna ríkisstjórn og valdhöfum um öll
þessi ósköp, vitandi vel að ekki er sökin til orðin hjá
þeim einum. En hitt réttlætir að nokkru ásakanirnar, að
flestum er ljóst, að sé nokkurt afl til í þjóðfélaginu
sjálfu, sem getur hamlað gegn þessum síharðnandi
straumi, er það stjórn og þing, en þó því aðeins að
ríkisvaldið hafi alþjóð að baki sér, eða a. m. k. svo mik-
inn hluta þjóðarinnar að ráðstafanir þess megi endast
til árangurs. F.n þó að vér kvörtum og kveinum, og
formælum verðbólgunni eru það samt furðumargir,
sem una henni vel og óska að hún haldist sem lengst.
Og þeir eru furðu margir, sem komið hafa svo ár sinni
fyrir borð, að þeir safna því meiri auði, sem eignir ann-
arra brenna til agna í verðbólgubálinu. Vafasamt er
hvort nokkuð það cr til, sem veldur meira um það að
gera hina ríku ríkari og hina snauðu snauðari.
Fyrir nokkru hlvddi ég á ræðu, þar sem verðbólga
og efnahagsástand var tekið til meðferðar, þessi tvö
margþvældu og útjöskuðu umræðuefni, sem maður er
naumast farinn að hlusta á lengur, nema með hálflukt-
um augum og eyrum. En allt í einu kom ræðumaðurinn
að því, að verðbólgan væri ekki einungis bölvaldur
efnahagslífsins, heldur væri hún komin langt áleiðis að
brjóta niður fjölskyldulíf og heimili og leggja þau í
rústir, fyrr heldur en síðar.
iMér fór líkast því, sem ég hrykki upp af svefni við
þessi orð. í þessu ljósi hafði ég ekki skoðað verðbólg-
una fyrr, en við nánari athugun sá ég að ræðumaður
hafði rétt fyrir sér, og síðan hefir þetta stöðugt ónáðað
mig.
Engum blandast hugur um, að efnahagur hefir löng-
um orkað mjög á hvernig heimilislíf hefir þróast, annað-
hvort til gæfu eðga gengisleysis. Ótalin eru þau heim-
ilin, sem örbirgðin hefir lagt í rústir, en á verðbólgu-
tímum er örbirgðin ótrúlega fjarlægt hugtak í þeirri
mvnd, sem hún löngum blasti við fvrrum. I hennar stað
er komin velmcgun á vtra borðinu að minnsta kosti. Ef
til vill stendur hún ekki föstum fótum en kapp er lagt
á að halda henni við og af því leiða aftur auknar kröf-
ur og fágaður vtri búnaður, þótt í rauninni sé ekkert
að baki nema skuldir á skuldir ofan, en það er eitt eðli
verðbólgunnar, að skuldirnar eyðast af sjálfu sér meira
eða minna, svo lengi sem hún helst. Hin sýnilega vel-
megan verðbólgunnar er líkust húsi, sem reist er á kvik-
syndi, sem getur látið undan hvenær sem er og gleypt
allt saman. Verðbólgan hlýtur samkvæmt eðli sínu að
skapa slíka gervivelmegun. Eitt höfuðeinkenni hennar
er peningarýrnunin. Vér horfum daglega á hina minnk-
andi krónu og vitum, að hún verður enn léttari á morg-
un en í dag, og hugsum um það eitt að eyða henni sem
fyrst, án þess að spyrja um, hvað vér fáum í hennar
stað. Það er orðið gamalt æfintýri að tala um traustan
gjaldmiðil. Sumir eru að vísu svo forsjálir, að reyna
að koma peningunum fyrir í stein, þ. e. hús og fvlla þau
með þeim dýrustu munum, sem fást kunna, en þegar
slíkt getur ekki lengur haldið áfram kemur hin daglega
eyðsla, sífellt meiri og meiri, og hjólið snýst hraðar og
hraðar, verðbólgunni í vil. En hvernig má þetta allt
eyðileggja heimilin? Miklu fremur virðist sem aukin
umsvif, stærra húsnæði, fegurra innbú og meiri þægindi
ættu að treysta heimilið en sundra því. En allt þetta
krefst aukinna tekna, bæði hjónin hljóta að leggja allt
sitt fram til þess að halda þessu velmegunarstandi í
horfinu. Það er að vísu margt rætt um rétt konunnar
til þess að vinna utan heimilis, og skal ekki brigður á
hann borinn. Sá réttur má ekki aðeins vera til kominn
sem ill nauðsyn til þess að viðhalda falsgljáa verðbólgu
velmegunarinnar. En þegar svo er komið, að bæði hjón-
in hljóta að vinna hörðum höndum utan heimilisins,
182 Heima er bezt