Heima er bezt - 01.06.1977, Blaðsíða 19

urs, og komumst stundum talsvert yfir hálfa mínútu,
og þóttumst þá líka menn að meiri. En — guð minn
góður. Hvað hefur nú skeð? Ég var kominn í mát og
blés, eins og hvalur. Ég sá líka að Mundi bróðir synti
í átt að staðnum, þar sem Ólafur frændi hvarf. Kemur
hann þá ekki upp, talsvert fjær, og með þeim krafti,
að mér sýndist hann koma hálfur upp úr vatninu. Og
ekki efaðist ég þá um, að hann hefði spyrnt svona kná-
lega í botninn. Kom mér þá í hug, hve hátt hann hafði
stokkið yfir þverskaflana, á vatninu heima.
Einhvern daginn hitti ég Ólaf, þar sem hann var að
slá lauf, þ. e. loðvíði, suðvestan í Tjaldstæðishálsin-
um, syðst, skammt norðan við Melataglshólana, þegar
ég var að fara fyrir kvíaærnar. Þar voru líka stórir loð-
víðirunnar, sem slegið var utan af, þannig, að laufin
féllu á sandinn, eða graslendið í kring, þar sem auðvelt
var að ná til þeirra með hrífunni. Félli þau aftur á móti
niður, á milli greinanna, þótti flestum ekki borga sig að
ná þeim. Þetta var venjulega þroskamesti og bezti loð-
víðirinn. Ég veitti því athygli, hvernig Ólafur beitti
ljánum, svo ljáfarið yrði sem breiðast, og einnig að það
yrði svo snöggt, og með þeirri lægni, að það þeyttist
sem lengst frá runnanum. Ég stóð undrandi um stund
og horfði á hve títt hann brá ljánum og hve margir lauf-
brúskar féllu, á lítilli stund, og mynduðu garð, í kring
um buskann, þrátt fyrir það, að ég hafði oft séð svip-
aðar aðfarir, þegar bræður mínir og faðir slógu af
kappi, utan af stórum loðvíðirunnum, sem oft voru á
hæð við mann. Þetta sannfærði mig um, að Ólafur hlyti
að vera afburða sláttumaður. Ég komst líka í kynni við
það síðar.
III
Um mánaðamótin okt.—nóv. — 1913, var ég í fyrsta
sinn á barnaskóla, á Austara-Landi. Þar var húsrými
mikið og gott og var þó fullsetið, þegar öll börnin bætt-
ust við. Kennari okkar var Svafa Þorleifsdóttir, frá
Skinnastað, dóttir hins mikla mála- og fræðimanns, séra
Þorleifs Jónssonar, sem lengi var prestur á Skinnastað,
en þá dáinn. (Sjá: „Myndir daganna“, 1. bindi, bls. 180
til 186, eftir séra Svein Víking).
Við börnin vorum níu aðkomandi, og því oft glatt
á hjalla. Þá var tvíbýli á Austara-Landi, því Margrét,
yngri dóttir þeirra hjóna þar, Páls og Guðrúnar, sem
fyrr er getið, var gift fyrir nokkrum árum. Hún bjó
þar, með manni sínum, Arnbirni Kristjánssvni frá
Grímsstöðum á Hólsfjöllum.
Það var óvenju góð tíð fyrstu dagana í nóvember og
vaxandi tungl. Við krakkarnir lékum okkur þá oft á
kvöldin á Grundinni, austan við göturnar, rétt norðan
við bæinn, því hún var auð eins og að sumarlagi.
Bezt man ég eftir tveimur leikjum, enda gekk þá mest
á. Annar var kallaður steingervingsleikur, hinn að
hlaupa f skarðið. Þar reyndi mest á að vera snar í snún-
ingum og fljótur að hlaupa. Stundum bættist okkur líka
liðsauki, sem við fögnuðum mest. Það voru heimamenn
og einnig kennarinn, en þá fyrst kom líf í tuskurnar.
Bezt man ég þó eftir ungri stúlku, sem komið hafði í
Austara-Land um vorið. Til þess lágu ýmsar ástæður.
Ein var sú og sú veigamesta, að við strákarnir sumir,
sem þóttumst geta sprett úr spori, komumst fljótt að
raun um það, hvað hún var ótrúlega fljót að hlaupa, svo
við gátum ekki varast hana. Það þótti okkur — að von-
um hart — og urðum því hálfhræddir við hana. Samt
var okkur mest skemmt, á flótta undan henni. Og það
get ég fullyrt, að aldrei bárust út í kyrrðina, eins ögr-
andi hljóð og snjöll og sömuleiðis hlátrarnir, sem fvlgdu,
þegar öskrað var, tví, og þríraddað: „Hertu þig nú,
hertu þig — o-o-o-o — bölvaður auminginn.“ —
Alveg sérstaklega þurftum við að höfuðsetja hana í
steingervingsleik. Bæði var hún svo útséð með að frelsa
þá, sem orðnir voru steinar, með því að ná til þeirra, og
þá ekki síður, þegar hún gætti þeirra fyrir okkur, þeg-
ar við vildum frelsa þá, og vorum að laumast að þeim.
Þá var stundum, að hún horfði í aðra átt og virtist ekkert
taka eftir okkur, en kom svo eins og eldibrandur, út á
hliðina, eða jafnvel aftur á bak, og gerði okkur að stein-
um líka.
Þessi stúlka hét Aðalheiður og var Björnsdóttir, frá
Hallgilsstöðum á Langanesi, þá sextán ára, fædd ellefta
nóvember 1897, á Syðri-Brekkum á Langanesi. Hún
ólst upp hjá foreldrum sínum á Hallgilsstöðum til fjórt-
án ára aldurs. Hún var mjög þroskuð og leiftraði af
fjöri og lífsgleði, sem heillaði alla, er henni kynntust.
Hún var einnig með afbrigðum rösk, við allt, sem hún
tók höndum til. Þar á ofan hafði hún ótrúlega góða
burði. Því kvnntumst við — strákarnir — áþreifanlega,
enda forðuðumst við handalögmál við hana eins og heit-
an eldinn, í öllu falli þegar einhverjir sáu til, og þó
alveg sérstaklega eftir að gerðist sá atburður, er nú skal
greina:
Eitt kvöldið, þegar Aðalheiður var að búa um í rúm-
unum, og breiða undirlakið yfir þykka dúnsæng, sem
ávallt átti að snúa og jafna, svo hún yrði sem mýkst
fyrir þann, sem á henni lá, rann upp þetta langþráða
augnablik. Rúmin voru þá alltaf dregin saman á morgn-
ana, en sundur á kvöldin, því oftast sváfu þá tveir í
rúmi. Aðalheiður þurfti því að teygja sig talsvert, til
að brjóta lakið upp fyrir sængina, þilmegin. Þá var það,
sem tækifærið gafst — fyrir einn skólabróður minn, sem
hafði góða burði. Hann snaraðist að henni, með þeim
hraða, sem hann átti yfir að ráða, greip um rassinn, og
hugðist steypa henni á grúfu og breiða sængina yfir
hana. Með þessu tiltæki var ætlun hans, án efa, að launa
henni lambið gráa, því sjálfur var hann smáhrekkjóttur.
Og ekki þarf því að leyna, að við — sumir skólabræður
hans, kvöttum hann óspart til stórræðanna.
Aðalheiður steyptist áfram, en hafði þó, á síðasta
augnabliki, skynjað árásina, því með vinstri hendi dró
hún úr fallinu, en með þeirri hægri náði hún taki í
jakkann eða rassinn, á árásarmanninum, og sveiflaði hon-
um á hliðina, í rúmið, hægra megin við sig, svo fæt-
urnir stóðu upp í loftið. Og eins og hendi væri veifað,
hafði hún reist sig, gripið sængina og vöðlað henni um
Heima er bezt 199