Heima er bezt - 01.11.1977, Side 10

F ormálsorð
Á septemberdögum árið 1976 mæltist ég til þess við
Kristmund Bjarnason rithöfund og fræðimann á Sjáv-
arborg í Skagafirði að hann yrði mér innanhandar með
útvegun á efni sem gæti orðið lesendum þessa rits í
senn bæði fróðleikur og skemmtun. Kristmundur tók
vel kvabbi mínu og dró upp úr hirslum sínum bréf
sem Björn Jónsson ritstjóri eldri hafði ritað Eggert
Briem sýslumanni út af sérstöku persónulegu málefni.
Þegar ég fór að kynna mér efni þessa bréfs varð mér
ljóst að það var býsna girnilegt til úrvinnslu á ýmsan
hátt.
Birta mátti bréfið með stuttorðum upplýsingum um
efni þess og persónur. Og einnig mátti stíga örlítið
hliðarspor og þá var komin þó nokkuð spennandi saga
um lauslæti og bæjarslúður í verslunarstaðnum Akur-
eyri fyrir og um 1860.
Fyrri leiðinni hafnaði ég því mér finnst slík birting
gamalla bréfa alltaf heldur snubbótt, þótt heimilda-
gildi hafi hún í bókum og komi skriffinnum oft að
gagni í þess konar búningi.
Seinni leiðinni hafnaði ég einnig, mest fyrir þá sök
að svona undir niðri ber ég vissa virðingu fyrir sið-
fræði jarðarfararritúalsins: Drottinn, gef þú dánum ró,
— og svo er ég liðónýtur við að koma líffærum að í frá-
sögnum mínum. Fyrir bragðið hef ég sennilega orðið
af þeirri athygli sem er von allra þeirra sem setja orð
á blað.
En þá lesendur sem kynnu að harma að fá ekki mergj-
aðar kvennafarssögur til aflestrar má hugga með þvi að
ekki kemst ég hjá því að nefna þær, þótt illa verði
kryddaðar samanborið við það sem tíðkast hja þeim
sögumeisturum sem hafa líffærafræðina að uppistöðu
í verkum sínum.
Ég hef tekið þann kostinn að tengja þetta bréf við
frásögn af mannlífi á Akureyri og í nágrenni á nítjándu
öld, í samhengi við sögu Iandsins, þar sem það á við,
með viðaukum og stórum útúrdúrum. Yfir þessu efni
hef ég legið mánuðum saman og stundum verið mönn-
um lítt sinnandi þar sem grúskið var þeirrar náttúru
að spinna sífellt uppá sig við hverja yfirlegu.
Ég tel mig byggja á staðreyndum þótt sumar hverj-
ar megi setja undir mæliker, ekki síður en margar í
Akureyrarsögu Klemensar Jónssonar, — og gerist ég
þá hofmóðugur í samjöfnuðinum. Að sjálfsögðu mun
verða mikið um getgátur, því sannast að segja hefði
þurft mikið lengri tíma til að kafa til botns í þessu
viðamikla efni, samfara ferðalögum og miklum kostn-
aði. Þó er ég efins um að sumt hefði verið hægt að
upplýsa til fullnustu.
Dómur um þessar frásagnir mun áreiðanlega verða
misjafn. En fari nú svo að einhverjum lesanda finnist
þær skemmtilegar og fróðlegar þá skyldu þeir fyrst og
fremst hugsa hlýlega til Kristmundar Bjarnasonar sem
hjálpaði mér með uppistöðuna, og Steindórs Steindórs-
sonar frá Hlöðum sem kenndi mér að slá vefinn.
Það er kannske ekki heppileg samlíking að líkja
Steindóri við galdrameistara sem er að kenna nemanda
sínum að fást við uppvakninga. En oft hvarflaði slíkt
að mér þegar ég var að uppgefast á blindingsleiknum
og þuldi upp fyrir honum raunir mínar. Hann mundi
þá eftir bók eða dró fram úr hugarfylgsnum vitneskju
sem ævinlega kom mér að haldi. Einnig var hjálp hans
mikilsverð við lestur á dönsku skotinni íslensku á versl-
unarbókum eða klára dönsku á skringilega skrifuðum
veðmálabókum.
Hvorugur þessara manna ber þó minnstu ábyrgð á
búningi eða efnismeðferð þessara greinaflokka. Þá hafa
þeir ekki séð fyrr en á þessum síðum.
Ég mun þá ekki orðlengja þetta frekar og upphefst
þá frásögnin.
Skýringar og heimildaskrá munu fylgja hverjum
kafla. E. E.
&')8 Hciwíi cr bczt