Heima er bezt - 01.05.1990, Blaðsíða 18

fjölda mynda frá mótinu, og flestar hinar stærri ræður
komu þar á prent. Öll voru blöðin sammála um, að mótið
færi vel fram. Mótið sjálft gaf daglega út blað, sem kom út í
sambandi við „Stockholms Dagblad“, var því útbýtt
ókeypis meðal þátttakenda mótsins. Auk þess kom út sér-
stakt númer af stúdentablaðinu „Gaudamus“, í tilefni af
mótinu. Flutti það myndir af leiðandi mönnum stúdenta-
lífs Norðurlanda.
Mikinn fögnuð vakti það bæði á mótinu og í blöðunum,
er Þorkell Jóhannesson gat þess við miðdegisveislu, sem
haldin var hinum leiðandi fulltrúum landanna, að við
hefðum huga á að halda næsta norrænt stúdentamót á
íslandi í sambandi við Alþingishátíðina 1930. Tel ég vafa-
laust, að fjöldi norrænna stúdenta muni leggja kapp á að
koma hingað á mót það, ef haldið verður, þrátt fyrir það, að
leiðin er löng. Blöðin sænsku tóku og hugmynd þeirri
opnum örmum og fluttu viðtöl við Þorkel þar um.
Ég get vænst þess, að einhver, sem les frásögn þessa, segi
sem svo, að mót sem þetta séu harðla þýðingarlítil. Stúd-
entarnir komi aðeins saman til að eta, drekka og skemmta
sér. Víst er það, að sá þáttur, sem að mannfagnaði lýtur,
hefir verið yfirgnæfandi. En einmitt á þann hátt ná slík mót
best tilgangi sínum. Þá ná menn að kynnast og blanda geði
hvorir við aðra. Og slík persónuleg kynningarsambönd eru
meira virði fyrir góða samvinnu þjóðanna og til rétts
skilnings á eðli þeirra, en fjöldi fyrirlestra og umræðu-
funda, sem gleymast furðu fljótt eftir að stigið er út úr
fundarsalnum. — Væri aðaláherslan lögð á þá hlið, fyrir-
lestra og fundi, væru um leið einkasamræðurnar og hin
eiginlega kynning úr sögunni. Menn færu af mótinu
þreyttir og hefðu lítið kynnst bræðraþjóðum sínum.
Sú er skoðun mín, að mót þetta hafi mjög vel náð tilgangi
sínum. Og víst er um það, að allir fóru þaðan glaðir og
ánægðir með gnótt minninga til að orna sér við, er kólna
tekur glóð æskuáranna.
Og lýkur þar með þessari sögu.
Kaupmannahöfn. 13. júní 1928.
Eftirmáli
Grein þessi, sem skrifuð var þegar að mótinu loknu,
birtist í Lesbók Morgunblaðsins 1. og 8. júlí 1928. Þegar ég
rakst á hana í gömlu blaðadóti fyrir skemmstu, datt mér í
hug, að ef til vill hefðu einhverjir af nútímakynslóðinni
gaman af að lesa um þetta tiltak norrænna háskólastúdenta
fyrir rúmum sex tugum ára, þar sem brugðið er upp svip-
mynd úr stúdentalífinu, að vísu í hátíðabúningi, sem var
allólíkur hversdagsklæðunum.
Stúdentamótið 1928 var einn af síðustu blossum norræns
stúdentalífs liðinnar aldar, og eitt síðasta viðbragð stúdenta
skandinavismans, sem getið er lítilsháttar í upphafi grein-
arinnar. Sá tími er löngu liðinn að háskólastúdentar stæðu í
fararbroddi þeirrar fylkingar, sem hvatti til norrænnar
samvinnu á sem flestum sviðum þjóðlífsins, allt frá skóla-
störfum til vígvalla, ef á Norðurlönd væri ráðist. Önnur
samtök og stofnanir hafa tekið upp merki norrænnar sam-
vinnu á markvísari hátt en stúdentaskandinavisminn og af
meiri alvöru og raunsæi. Ber þar hæst Norrænu félögin og
Norðurlandaráð með öllum sínum deildum og stofnunum.
Stúdentamótið 1928 var eitt hinna síðustu almennu nor-
rænu stúdentamóta, ef ekki hið næst síðasta. Ég minnist
ekki annarra en stúdentamótsins í Reykjavík og á Þing-
völlum 1930. Fór það vel fram og var allfjölsótt, en hvarf að
verulegu leyti í skugga Alþingishátíðarinnar, enda að
nokkru leyti hluti af henni. Þó má vera, að eitthvert slíkt
mót hafi verið haldið eftir 1930. En Heimsstyrjöldin síðari
batt að fullu enda á þessar samkomur stúdenta, og líf og
viðhorf háskólamanna breyttist, eins og raunar allt mannlíf
í hildarleik styrjaldarinnar og þeim umbrotum, sem fylgdu
í kjölfar hennar. Það mun hafa verið ætlunin að endurvekja
að einhverju leyti stúdentahreyfingu 19. aldarinnar á
Norðurlöndum með stúdentamótunum á 3. tug þessarar
aldar. En sú tilraun misheppnaðist.
Það var vitanlega margt, sem olli þessu, en mestu hafa þó
sennilega ráðið gjörbreytt félagsleg viðhorf, og þá ekki síst
staða stúdenta í samfélaginu. Sá tími var liðinn, að stúd-
entar væru fámenn yfirstétt, eða eins og Gestur Pálsson
lýsti þeim að þeir væru fínir menn á götum Reykjavíkur og
höfðingjar úti í sveit, eða eitthvað á þá leið. Um miðja 20.
öld var úr sögunni menntahroki norrænna stúdenta frá
fyrri öld, sem lýsir sér best í stúdentasöng Plougs hins
danska með vísuorðunum „Herrer vi ere i aandernes rige,
vi er den stamme, som evigt skal staa.“
Einnig hafði mjög dregið úr hinum frjálsa, en oft al-
vörulitla lífsfögnuði, sem skóp hina víðfrægu stúdenta-
söngva „Sjung om studentens lyckliga dag,“ sem raunar
varð og er sameign allra norrænna stúdenta enn undir lok
20. aldar, og Gluntasöngva Wennerbergs, þar sem alvaran
er þó oft undiraldan.
Stúdentamótið í Stokkhólmi 1928 stóð undir merkjum
og bar nokkurn blæ þessa horfna stúdentsanda, enda þótt
huganum væri einnig beint til framtíðarinnar í ræðum og
ávörpum. Þar drottnaði gleði og bjartsýni um framtíðina,
sem fékk þátttakendur til að leggja til hliðar alvöru hvers-
dagslífsins í fáeina daga. Á árunum milli heimsstyrjald-
anna ríkti ótrúlega mikil bjartsýn óskhyggja um betri
framtíð. Þótt undiralda óttans væri sívakandi, reyndu
menn og þá ekki síst stúdentar að halda óttanum í skefjum.
Og víst er að þessa daga í Stokkhólmi hvarflaði engum í
hug, hvilíkar ógnir og skelfingar myndu hrjá heiminn, að
röskum áratug liðnum, og að heimskreppan væri rétt utan
við dyrastafinn. En í þeim heimi, sem reis upp úr eyðingu
Ragnarökkurs Heimsstyrjaldarinnar síðari, var ekki rými
fyrir hið glaðværa og oft ábyrgðarlitla stúdentalíf 19. ald-
arinnar.
Lestur þessarar gömlu blaðagreinar rifjaði upp minn-
ingar, sem yljuðu gömlum stúdent um hjartarætur, og nú er
162 Heimaerbezt