Æskan - 01.04.1987, Page 38

Að sjá og finna
Greinaflokkurinn umfötluð börn held-
uráfram. í síðasta blaði fjölluðum við
um blind börn en núna beinum við
sjónum okkar að heyrnarlausum börn-
um. Getið þið ímyndað ykkur hvernig
er að vera heyrnarlaus, geta ekki heyrt
hvaðfólk segir við ykkur, ekki hlustað
á tónlist, útvarp eða annað semflest
fólk hefur ánægju af? Prófið að setja
tappa í eyrun og vera með þá í hálfan
dag. Ykkur fyndist það áreiðanlega
mjög óþægilegt, kannski enn verra
vegnaþess að þið eruð vön þvíað
heyra.
„Maður er manns gaman“ segir mál-
tækið og það eru vissulega orð að sönnu.
Mannleg samskipti gefa lífi okkar gildi. Sá
sem á erfitt með að tjá sig hlýtur að eiga á
hættu að einangrast. Öll höfum við fundið
fyrir vanlíðan þegar við höfum ekki getað
sagt mömmu og pabba eða systkinum okk-
ar hvað okkur þykir vænt um þau eða
þegar við höfum viljað biðjast fyrirgefning-
ar á einhverju sem við höfum gert á hlut
þeirra en skort kjark til þess. Stundum
langar okkur til að segja öðrum til synd-
anna en finnum ekki réttu orðin. Heymar-
laus böm geta aðeins tjáð tilfinningar sínar
með svipbrigðum, snertingu og á táknmáli,
þ.e. með handahreyfingum, sem aðeins
nokkrir skilja. Kannski líður þeim mjög
oft eins og okkur þegar við finnum ekki
réttu orðin til að tjá hugsanir okkar og
tilfinningar.
Gunnar Salvarsson
Böm, sem fæðast heymarlaus eða missa
heymina mjög ung, geta ekki lesið blöð
eða bækur á sama hátt og við því að þau
skilja ekki merkingu ýmissa hugtaka.
Mörg orð í íslensku em svo þung að jafn-
vel stálpuð böm eiga erfitt með að skilja
þau. Dæmi: „Mikill kosningahiti er í hægri
armi Demókrataflokksins í Bandaríkjun-
um. Framfærsluvísitala aprílmánaðar
hækkaði um tvö prósentustig. Oft veltir
lítil þúfa þungu hlassi." Böm sem aldrei
heyra þessi orð eiga erfitt með að skilja
þau. Heyrandi börn þurfa t.d. að heyra
orðin aftur og aftur til að skilja þau og þá í
réttu samhengi við önnur orð. Eftir að
farið var að viðurkenna táknmál heymar-
lausra hefur orðið bylting á möguleikum
þeirra til eðlilegra samskipta við aðra. Þau
geta tjáð sig um einföldustu og nauðsyn-
legustu atriði en eiga engu að síður erfitt
með að tjá sig um sérhæfð efni því að
táknmálið býr ekki yfir nægilega miklum
orðaforða.
70 nemendur
Fyrir nokkm leit ég inn í Heymleys-
ingjaskólann til að kynnast starfsemi hans
lítillega og ræða við tvö heymarlaus böm.
Ég tók fyrst Gunnar Salvarsson skólastjóra
tali en hann er reyndar mörgum að góðu
kunnur sem útvarpsmaður á Rás 2.
„í Heyrnleysingjaskólanum em rúmlega
70 nemendur,“ sagði Gunnar þegar ég
hafði komið mér vel fyrir á skrifstofu hans.
„Skólinn skiptist í fjórar deildir: Athugun-
ardeild fyrir börn á aldrinum 0-4 ára, for-
skóladeild fyrir 4-7 ára, gmnnskóladeild
fyrir 7-18 ára og framhaldsdeild fyrir 18 ára
og eldri. Heymarlaus böm em skólaskyld
frá 4 ára aldri. Um leið og heymarleysi eða
heymarskerðing uppgötvast emm við látin
vita og bömin koma síðan hingað í athug-
unardeildina."
Gunnar bætti við að í skólanum væru
ekki einungis heymarlaus böm heldur
einnig böm með skerta heym. Markmið
skólans væri að reyna að létta af einangmn
þeirra, kenna þeim að skilja mál og tala og
gera þau að sjálfstæðum þegnum. Áður
fyrr var táknmálið talið hefta talþroska
heymarlausra bama en viðhorfin hafa
breyst.
— Af hverju fæðast böm heymarlaus?
„Algengasta orsökin áður fyrr var sú að
mæður fengu rauða hunda á fyrstu vikum
meðgöngunnar. Nú em allar konur á bam-
eignaaldri bólusettar til að koma í veg fyrir
„ta líka
að þær fái rauða hunda. Böm get
misst heym ef þau fá heilahimnubólg^-
stundum fæðast þau með skemntd i1 ^
eyra og er orsakin þá erfðafræðileg- „
em algengustu ástæður fyrir heyrnar;e *aSt
— Af hverju geta böm, sem rS
Jieymarlaus, ekki talað? „j-j
„Einfaldlega af því að þau heyra
málið og kunna því ekki að beita talf* ^
um rétt og mynda málhljóðin. Pað ®
enginn talandi; talið lærist ge8n ert
heymina. Margir heymleysingjar geta °-r
sig skiljanlega í tali og þeir em alls e
málleysingjar eins og margir halda- 1 ^
mál er táknmálið og hlutverk skólanser^
gera nemendurna tvítengda: Að K
þeim að tákna og tala.“ .
— Hvað em margir nemendur 3
heymarlausir?
„Þeir em á bilinu 10-15.“
Að síðustu spurði ég Gunnar
þvering
t/íð þau
heyrandi börn ættu að koma fram vi r
sem væm heyrnarlaus eða heyrnarda ■ .
„Þau þurfa ekki að óttast að geta e u
náð sambandi við þau. í byrjun geta n.p.
gert sig skiljanleg með látbragði og s. ^
brigðum. Við skulum ekki gleyma Þvl ^
margir heymarlausir geta lesið af vöni
talað er hægt og skýrt. Forðast ber að n
löng og erfið orð. Bannað er að tala
hátt eða hrópa á heymardaufa þvl a ag
geta þeir ekki lesið af vömm vegna ÞeS* f
varamyndunin breytist. Það er mikih s - n
fyrir heymarlausan einstakling þegar j
finnur að einhver vill komast í sam
við hann. Gott væri líka ef böm sem
hvað þekkja til heymarlausra lærðu
föld tákn til að hvor aðili eigi betra en
með að skilja hinn,“ sagði Gunnar
varsson.
,,fiaman væri að heyra tónli^
Eftir þetta stutta spjall talaði ég v1^
heymarlaus böm, hvort í sínu lagi-
aðstoð túlka. Jóhanna Þorvaldsdóttirtu
aði samtalið við Hjálmar Öm Péturssou'
Gunnar við Ragnheiði Söm ^a
marsdóttur. , „
Hjálmar Öm á heima í Kópavogi -
verður 14 ára í júh'. Hann er ^
heymarlaus en er duglegur við að reyna
tjá sig með talfæmnum.
Ég ræddi við Hjálmar um áhugan1^.
hans, dvöl í sveit, vini hans og fleira-1 {
stóð á svömm frá honum. Hann kva .u
eiga mörg áhugamál, m.a. handknad
og knattspymu. í kaffifrímínútum í sko
38