Almanak fyrir hvern mann - 01.01.1884, Blaðsíða 41

35
John Stuart Mill.
Maður nefndist James Mill og var af fátæku fólki
kominn. Aðalsmaðr nokkur Sir John Stuart styrkti hann
til náms og las linnn um hríð guðfræði í Edinhurgh,
en fókk von bráðara nóg af þvi námi og hætti við það.
Tók hann aldrei neitt lærdómspróf, en fluttist til Lund-
úna og liafði ofan af fyrir sér með því að rita fyrir hlöð
og tímarit. Meðal annars gaf hann dt Indlandssögu,
merkilegt rit og mætavel skrifað. Um þetta leyti hafði
Austindía-fólagið einkaleyfi til verzlunar á Indlandi og
full valdstjómarráð yfir landinu; hélt það þeim til árs-
loka 1857, og var stjórn sú kölluð „ The India house“.
Félagið fór miðlungi vel með valdi sínu, og hafði James
Mill ámælt þvi hlífðarlaust og harðlega í Indlandssögu
sinni. En í stað þess að höfða meiðyrðamál móti hon-
um (eins og gjört mundi hafa verið, hefði þetta verið á
íslandi), þá buðu forstjórar félagsins honum emhætti i
félagsstjóminni, og sté hann þar síðan frá einu emhætt-
inu til annars, hærra og hærra. Jamos Mill roit þjóð-
meganfræði og ýmis heimspekileg rit, og hann var
einn af hölztu stofnendum háskólans i Lundúnum. Ilann
var mikill aldavinr ins nafnkunna lögfræðings og heim-
spekings Jeremy Bentham’s. Hann hafði verið efnalítill í
fyrstu, en græddi fó í embættisstöðu sinni, því tekjur
hans urðu þá miklar.
Þegar honum fæddist sonr (20 mai 1806), þá lét
hann hann heita eftir velgjörðamanni sínum Sir John
Stuart, og þvi bar sveinninn nafnið John Stuart Mill.
Snemma har á inum frábærustu gáfum hjá sveini
þessum; og bæði fyrir þá sök, og svo af þvi að James
Mill hafði ekki ráð á þvi að veita honum aðra þá kenslu,
er jafn- góð væri, þá annaðist hann sjálfr uppeldi og
kenslu sonar síns. Bentham veitti sveininum og upp-
eldi hans ina mestu athygii, og í bréfi, sem James Mill
reit honum 1812, biðr hann Bentham að taka sveininn
að sér, ef sín skyldi við missa áðr on „veslings drengr-
inn“ væri kominn á legg; „þá getum við, ef til vill,
búizt við, að fá þann eftirmann, þar sem hann er, sem