Almanak fyrir hvern mann - 01.01.1884, Blaðsíða 43

37
enda jók hann þekkingu sína alla æfi, syo sem liver sannr
vísindamaðr gjörir.
Sem merki þess, hve hráðþroska J. St. M. var og livert
álit hann liafði unnið sér þegar á ungum aldri hæði fyrir
lærdóm og skarpskygni, er vert að geta þess, að inn mikli
spekingr Bentham, sem þá var orðinn mjög aldrhniginn
(f. 16/2 1748, f % 1832), svo að hann treystist eigi að
leggja sjálfr síðustu hönd á ið fræga rit sitt „Bationale of
Judicial Emdence“ („meginreglur um sannanir í réttarfari11)
og húa það undir prent.un, fól J. St. M. að gefa
það út og semja skýringar og athugasemdir við það.
Ritiö kom út 1827 og vakti starf J. St. Mills almenna
eftirtekt á sér, enda var Bent.bam rnjög ánægðr með það.
Ið fyrsta stórvirki Mills var „Hugsanfræði11 hans („A
System of Logic“); hún kom út 1843. Um hana segir J.
H. Levy: „In ómetanlega ‘liugsanfræði’ Mills gjörði al-
gjörða byltingu í þeirri fræði. Áðr var öll liugsanfræði
^syllogistisk’; öll hugsun var eftir inni eldri kenningu fólgin
í þvi, að álykta frá almennum setningum til ins einstaka,
og annað sögðu menn að gæti ekki átt sér stað; jnduktiv’
liugsanfræði væri óliugsanleg. Mill kollvarpaði þessum
kenningum. Hann sýndi, að öll hugsanfræði hvílir á
,indúktwn’, þ. e. á rökleiðslu frá inu einstaka til ins al-
menna.
!Nú fór Mill að hneigjast meira að þjóðmeganfræði, og
1844 kom út bók hans, er hann nefndi „Essays on Some
Unsettled Qvestions of Political Ecommyu (þ. e. þættir um
ýmis vafamál í þjóðmeganfræðinni); og 1848 kom út in
mikla og fræga „Þjóðmeganfræði11 hans („Prináples of
Political Economy"). Sú hók er enn eitt helzta liöfuðrit,
sem til er, i sinni grein.
Af inum mörgu pólitísku ritum J. St Mills skal eink-
um nefna „Considerations on Representantive Govermnent"
(um þing og fulltrúastjórn) 1861, en um fram alt bók
hans „Umfrelsið11 („On liberty") 1850. Um hana hefir það
sagt verið og við hana loðað, að hún væri „guðspjall nitj-
ándu aldarinnarÞessi bók er í fimm kapítulum. Fyrsti
kapituli er inngangr. Annar kapitulinn er um hugsan-
írelsi og málfrelsi. Þriðji kapítuli er um hegðanfrelsi eða