Heimilisblaðið - 01.07.1959, Blaðsíða 18

ingar hafi ekki fundið svo mikið sem pott-
brot, sem örugglega megi telja, að verið hafi
í eigu þess.
Eftir margra ára rannsóknir og tilraunir
— þar sem m. a. hefur verið gerður saman-
burður á sanskrít og grísku, gotnesku og
latínu — hefur verið sett saman hið upp-
runalega og ævaforna indóevrópska tungu-
mál — á nákvæmlega sama hátt og hægt
er að gera sér í hugarlnud útlit ævafornrar
uglu með því að setja saman á vísindalegan
hátt þau fáu beinabrot, sem fundizt hafa úr
skrokkum slíkra fugla. Og með hjálp slíkra
fornorða er hægt að gera sér ærna grein
fyrir þeirri menningu, sem ríkti fyrir 6000
árum.
Á því er m. a. hægt að sjá, að f jölskyldu-
tilfinningin hefur engu að síður verið sterk
á þeim tímum en hún er nú. íslenzka orðið
bróðir á uppruna sinn að rekja til þeirrar
tíðar orðsins BRATHER; systir til SWESOR,
og sonur til SUNU. Islenzka orðið dóttir er
náskylt danska orðinu datter, enska orðinu
daughter, hinu rússneska doche, sem gegn-
um persneska orðið duktar má rekja alla
leið til uppruna-orðsins DHUGHATER.
Á sama hátt hefur verið hægt að færa
sönnur á, að mála-forfeður okkar hafa not-
azt við tamin dýr — kúna (GWOU), sem
lét þeim í té mjólkina (MELG) og uxann
(UKSEN), sem beitt var fyrir, ásamt öðrum
uxa, með oki (YUG). Hvað drógu þeir? Að
öllum líkindum vagn, því að þetta orð er
komið af fornorðinu WEGH (sem þýðir að
flytja). Þetta verður þeim mun sennilegra
þegar við vitum, að á þeim tíma höfðu menn
fundið upp hjólið (QEQLO), sem var dá-
samleg uppfinning, er ekki þekktist í hinni
frumstæðu Ameríku fyrr en Columbus sté
þar á land.
Sauðkindin hlýtur einnig að hafa verið í
hópi taminna dýra á þeim tímum. Ur ull-
inni (WLANA) kunnu menn þá þegar að
vefa (WEBH) dúka, og að sauma (SIW) úr
dúkunum.
Gamla indóevrópska orðið KUN varð á
ensku hound, en á dönsku, norsku og sænsku
— gegnum íslenzka orðið hundr — að hund.
Köttinn virðast menn ekki hafa þekkt á
þessum tíma (uppruna orðsins er alla vega
nokkuð óviss; Tyrkir kalla hann þó kedi,
Arabar qitt — er þetta e. t. v. skylt orðinu
(kisa?). Allt bendir til þess, að þetta srná'
vaxna rándýr hafi ekki fyrr en miklu síða*
laumazt út úr asískum eða afrískum skog1
á vit mannanna, og að nafnið sé upprunniá
af allt annarri rót. E. t. v. er það skylt lat'
neska orðinu catulus, sem þýðir ungi. Hins
vegar nefndist svínið SU (á forníslenzku sýn
dönsku so) og hesturinn EKWO — sem 3
latínu er equus. Hér má einnig minna á fort1'
íslenzku hestaheitin eyk og ess, sem vitaD'
lega eru skyld þessum orðum.
Við myndum kannske halda, að þessir foi'
feður okkar hafi verið reikandi hirðingjar’
ef við vissum ekki, að þeir áttu til orðiá
yfir plóg (ARA), sem svarar til latnesk3
orðsins arare (að plægja) og íslenzku sagu'
arinnar að erja.
Og hverju skyldu þeir hafa sáð? Korni’
Sem á ensku er com eða grain (grjón),
á latínu granxun, og sanskrít grano. Einhve1'
korntegimdin hlýtur að hafa verið mjög lj°s
leit, sem sést af orði þeirra yfir
(KWEIT), sem náskylt er þýzka orðinu
Weizen, fornnorræna orðinu hweits, ensku
orðinu wheat, danska orðinu hvede og lS’
lenzka orðinu hveiti.
Kornyrkjan hefur haft í för með sér faSÚ1
búsetu á ákveðnum stað, þar sem f jölskyU
urnar hafa átt heimili sín. Húsið eða hein1
ilið nefndu þeir DOM, sem er uppruni l^,
neska orðsins domus (hús) og þekkist
ýmsum orðum sem af því eru leidd, eins
t. d. domicil (bústaður), domestik (persónu’
sem er samrimninn heimilishaldi) og doP1
kirkja.
Var vistarvera forfeðra okkar einungjS
frumstætt skinntjald? Engan veginn. Orðl
DOM er ekki aðeins skylt hinu latnes u
domus, heldur einnig háþýzka orðinu Zn11
bar, enska orðinu timber, danska orði
tömmer, «og því íslenzka timbur. Ur sl1
efni gerðu þeir hús sín, — með exi (AKÞ j
sem án efa hefur verið úr steini, þar eð
ofanverðri steinöld þekktist varla til no^
urra málma. Forfeður þessir mÖlu
(MALA) korn sitt í myllum (MEL), blön ^
uðu það vatni og geri (YES), unz það VÍXÍ\
að deigi (DHEIGH), og bökuðu (BHObJ
það síðan í ofni (UQNO) þangað til
varð að brauði (PA, — á latínu panis, e
IP
150
HEIMILISBLAP