Iðunn : nýr flokkur - 01.04.1921, Síða 80

318
Kitsjá.
flÐUNN
efnið og ritar svo Ijóst, að hver greinilur og fróðleiksfús
alpýðuraaður getur lesið ritið sér til gagnsenidar. Og því
orði niunu menn upp lúka, er peir lesa bókina með al-
bygli, að meðferð viðfangsefnisins hafi tekizt höf. svo, að
par kenni í senn alúðar sögumannsins og skarpskyggni
sálarfræðingsins, samfara nærgætni víðskyggns og um-
burðarlynds manns. Páll Eggert Ólason.
Porkell Porkelsson: Undersogelse af nogle varme
Kitder paa Nordisland. (Det Kgl. Danske Videnskab-
ernes Selsk. Mathematisk-fysiske Meddelelser III. 1. Kbh.
1920).
í ofannefndri grein Iýsir höfundurinn 7 hverurn i Reykja-
hveiíi i f’ingeyjarsýslu og 13 laugurn í Eyjafirði, og fylgja
henni kort y(ir hverasvæðin. Áður hefir höf. ritað ilarlega
grein um ýmsa hveri hér á landi, er hann rannsakaði með
tilstyrk Carlsbergssjóðsins i Kbh.1). Æskti hann styrks úr
landssjóði (1909) til að halda rannsóknunum áfram, en al-
pingi synjaði um hann; heíir iiann pó síðan haldið rann-
sóknunum áfram á eigin kostnað, en Carlsbergsjóðurinn
kostaði verkfæri lil rannsóknanna. Grein sú er hér ræðir
um er mjög fróðleg. Lýsir höf. lögun og stærð hveraskál-
anna og hefir mælt hitann í hverunum bæði i yfirborði
vatnsins og dýpra. Hann hefir og ítarlega athugað hve hátt
hverirnir gjósa, hve tið gosin eru og hve lengi pau vara.
Kemst hann að peirri niðurstöðu, að loftpyngdin hafi áhrif
á gosin. Regar loftvogin standi hátt og sé slöðug, séu gosin
jöfn og reglubundin, en gosin verði stærzt, pegar mælir
fellur á undan óveðrutn. Einnig hefir hann fundið að gosin
verða tíðari en minni, ef vatni er veitt úr hveraskálunum
svo að vatnsflöturinn lækki; við pað minkar valnspungiun í
skálinni, svo mótstaðan móti gosunum verður minni og
parf pví minni kraft lil að konta gosi af stað. Höf. hyggur,
að hveraloft (köfnunarefni o. fl. lofttegundir), er komi neöan
að og ryðji sér braut upp eftir uppsprettuæðunum i jörð-
unni, eigi mestan patt í gosunum. Hann hefir rannsakað
efnasamsetningu hveralofts úr hverum í Reykjahverfi og
reyndist meslur hluti pess köfnunarefni. Væri eigi ónýtt
1) 'I'lif; Hot Springs ni' lcelaiul. Kbh. 1920.