Kirkjuritið - 01.02.1955, Page 18

64
KIRKJURITIÐ
sennilega verið ákvæði í gildi hér á landi svipuð þeim,
áður en Kristinn réttur hinn forni er lögleiddur.
Kristinn réttur hinn forni hefst á þessum tígulegu orð-
um: „Þat er upphaf laga várra, at allir menn skulu kristnir
vera á landi hér ok trúa á einn Guð, föðr ok son ok anda
helgan.“ Og er þetta fyrsta ákvæði upphaf Grágásar.
Kristna rétti er skipt í þætti, og fjallar fyrsti þáttur-
inn um skyldu manna að færa börn til skírnar, þá kemur
líkaþáttur, kirknaþáttur, þáttur um uppeldi presta, þ. e.
a. s. laun presta, svo biskupaþáttur og loks prestaþáttur
um skyldur presta gagnvart biskupi og völd biskupa yfir
prestum. Því næst koma ákvæði um blótskap, drottins-
dagahald og helgidaga, föstuhald, tíundargreiðslu o. fl.
Lagasetning þessi var hin merkasta, því að nú voru föst
ákvæði komin um flestallt, er leikmenn varðaði í sam-
skiptum þeirra við kirkjuna, eigi sízt á fjármálasviðinu.
Samt vantar til dæmis ákvæði um það, að mönnum sé
skylt að stofna til hjónabands með kirkjulegri vígslu —
það >er fyrst lögboðið í Kristna rétti hinum nýja árið
1275. Fyrir oss er það nú ómetanlegt að hafa þessi hin
fornu lög, er veita oss innsýn í daglegt líf manna á þeim
tíma.
Margt var það annað en Kristinn réttur hinn forni,
sem þeir Þorlákur og Ketill settu og sömdu á sínum dög-
um til siðbótar landsmönnum, þótt nú sé eigi greint, hvað
hafi verið.
Hitt var þó eigi þýðingarminni viðburður, er Ketill
vígði fyrsta ábótann til Þingeyraklausturs, Vilmund Þór-
ólfsson, árið 1133. Jón biskup ögmundarson átti upptökin
að þessu hinu fyrsta klaustri á íslandi og lagði til stofn-
unar þess allar biskupstíundir milli Hrútafjarðarár og
Vatnsdalsár. Hins vegar gengu almennu samskotin dræmt
heldur, svo að það dróst til ársins 1133, eða eina tvo ára-
tugi, að vígja Vilmund ábóta, sem var lærisveinn Jóns
biskups og hafði gengið í hinn merka skóla hans, eins