Kirkjuritið - 01.04.1959, Blaðsíða 19

KIRKJURITIÐ 161
þar ekki ómerkara né þýðingarminna rannsóknarsvið en hvort
líf sé til á öðrum stjörnum!
Viðhorf til skáldskapar og lista hlýtur og að breytast ærið
mikið, ef ekkert er til andlegt í venjulegri merkingu, heldur
aðeins afleiðing vissra meðfæddra og ósjálfráðra líkamshrær-
inga.
Enn eitt: Það er ekki sízt talsvert umhugsunarefni, hvort
nokkrir valdamenn geta með nokkru móti réttlætt að svipta
menn lífi í nafni heilla komandi kynslóða, já, einu sinni kraf-
izt nokkurra fórna af nokkrum einstaklingi, ef vér eigum að-
eins ráð á þessu lífi einu. Hvers vegna má þá ekki „glæpamað-
urinn“ alveg eins njóta þessa eina lífsfæris, eins og göfug-
mennið? Hvað er gott og hvað illt, ef hvorki Guð né annað líf,
eða nokkuð andlegt er til? Stórskáldið Dostojesvki byggir að
vissu leyti mesta stórverk sitt: Karamazovbræður, á þessari
forsendu: „Ef unnt væri að uppræta að eilífu trúna á ódauðleik-
ann úr mannssálinni, skrælnaði ekki aðeins kærleikurinn sam-
stundis, heldur þyrri og sá kraftur, sem viðheldur mannlegu
Hfi á jörðinni. Og meira en það: Hugtökin siðgæði og siðleysi
væru þá um leið úr sögunni, — og allt leyfilegt, líka mannát.
Já, sérhver maður, sem í fullri alvöru sleppir trúnni á Guð og
ódauðleikann, er um leið ofurseldur siðaboði sinna frumstæð-
ustu eðlishvata, sem ekki aðeins koma í stað trúarlegra siða-
boða, heldur eru bein andstæða þeirra. Sjálfshyggjan, sem leið-
ir til hreins skepnuskapar, verður þá ekki eingöngu leyfileg
manninum, heldur viðurkennd sem hin rökrétta, já, eina skyn-
samlega, ef ekki sú eina mannlega aðstaða í hverju máli.“
Þessi gömlu og þó sínýju vandamál: samband trúar og sið-
gæðis, lífsskoðunar og breytni, eru alltof sjaldan rædd og krufin
til mergjar nú á dögum. Er þess þó beinlínis lífsnauðsyn. Því
að enginn skyldi halda, þótt hætt sé að læra kverið utan að,
°g óneitanlega minni þungi lagður á hinar kristnu trúarjátn-
ingar, að vér ung og gömul lærum samt ekki meira og minna
óhugsað og ómelt marga lærdóma og játningar. Er flest af því
sannarlega mannasetningar, og mótar þó líf vort og þjóðfélagið
bæði til góðs og ills. Um það gildir því ekki síður en um há-
spekina, að skylt er að vega allt og halda því einu, sem gott er.
11