Kirkjuritið - 01.01.1961, Blaðsíða 10

4
KIRKJURITIÐ
hafði skilning á.“ — Það gefur að skilja, að þegar svo er kom-
ið fyrir stéttinni á upplausnartímum, hefur presturinn ekki að-
stöðu til að vera sá „kapítalisti" í sveitinni, sem hann áður
hafði verið. — Þó var þetta ekki hið erfiðasta við aðstöðu prests-
ins á hinni nýju öld, heldur hitt, að nú fóru að gera vart við sig
heimspekilegar hreyfingar í andkirkjulega átt. ,,Menningin“
og ,,vísindin“ sögðu kirkjunni hreint og beint stríð á hendur.
Hugsunarhætti aldarinnar er vel lýst með orðum manns, sem
hafði hætt að hugsa skömmu eftir aldamótin, og var því góður
fulltrúi þess tíma, er hér um ræðir. Hann sagði: „Allir lærðir
menn vita, að trúarbrögðin eru vitleysa. Nú eru prestarnir lærð-
ir menn og vita þetta því eins og aðrir. Þeir halda samt áfram
að prédika, og geta því ekki annað verið en ómengaðir hræsn-
arar.“ Það voru ekki aðeins stálkjaftar úr strákahópi, sem
héldu þessu fram. Ef vér lítum t. d. yfir þær preststýpur, sem
íslenzkir rithöfundar hafa dregið upp í sögum og kvæðum,
hvað verður ofan á? Það er leitun á presti, sem ekki er annað
hvort einfeldningur, fífl eða fantur. Það væri verkefni fyrir
bókmenntafræðing að gera nánari grein fyrir þessu (t. d. í sér-
eínisritgerð í heimspekideildinni). — Allur þessi áróður gegn
prestunum, gegn kristindómnum, hafði áhrif á söfnuðinn. Fólk-
ið stakk upp í eyrun, hætti að sækja kirkju, og menntamanna-
stéttin, sem prestarnir sjálfir höfðu manna bezt hjálpað til að
koma á legg, töldu sig hátt yfir það hafna að styðja slíka hjá-
trúarstofnun sem kirkjan var í þeirra augum. Sú safnaðar-
starfsemi, sem fólgin hafði verið í kirkjugöngum og húslestr-
um, fór ört hnignandi. Jafnframt þessu var viðhaldi og endur-
reisn kirknanna, sem hvílt hafði á hinum fomu tekjum prests-
ins, varpað á herðar safnaðanna, sem í rauninni voru allendis
óviðbúnir því að standa undir þessu á þann hátt, sem fullnægj-
andi var. Þegar athugaður er kirknafjöldi og prestafjöldi fyrri
tíma, réð þar ákveðin hugsun, sem sé, að hver maöur skyldi eiga
sem auðveldasta leið til aö sœkja helgar tíðir og ná prestsfundi.
Prestaköllin máttu ekki vera stærri en svö, að hver maður gæti
kynnzt presti sínum persónulega og notið sálgæzlu af hans hendi.
Nú hætti bæði löggjöfin og þjóðin að gera ráð fyrir þessari þörf,
og jafnvel inni í þingsölunum var gert gys að sálgæzlustarfi
prestanna. Prestaköllin stækka, allmargir prestar gefast upp
við húsvitjanir, en þess má minnast með viðurkenningu, að í