Kirkjuritið - 01.01.1961, Blaðsíða 26

20
KIRKJURITIÐ
armóðirin fald og feld fannhvítan (sbr. 1874: „kóróna mín er
kaldur snjár“). Freisting er mér að minnast þó um leið á stöku
Hjálmars, þegar eitthvert háþrýstisvæðið gerði með þeim napra
nótt og hrímuga sambúð þeirra og skáldið háttaði í köldum
bæ hjá konu sinni:
Hýru skerö og helfrosin,
hjá þér leggst ég niöur,
faldageröur föl á kinn;
frostiö heröir jökulinn.
Bæði slík minning um jökul „faldagerðar" og hitt, er hún
„ferðlúnum . . . fagnandi mér rann á mót“, dylst í atlotum
skáldsins við Fjallkonuna í byrjun Þjóðhátíðarsöngs. Hjálmar
hafði reynt báðar að hörku og yl.
Ef einhverjum virðist „konan heiðarlig" vera hortittur eða
merkingarsnauð orð um ísland, mætti hann gefa því gætur,
hvað felst í þessum og samkynja ummælum Hjálmars um Bólu-
húsfreyjuna alla stund, siðan gerð var þjófaleitin á þeim hjón-
um 1838. Þótt hann vissi fyrirlitningu útlendra á landinu vera
af öðru tagi, þykist hann vart mega koma réttara orði að en
þessu: ísland, kona eðalborin, sýnir heiðarleik gagnvart öðrum.
Táknmál skálda eru oft margræð. Auk þeirra kennda, sem
ráða huga Hjálmars til þjáðrar Fjallkonu, gat vel svifið ólík
mynd fyrir hugarsjónum hans í sumum líkingunum: Móðir
Jörð. Enda kvað hann í Andvöku 1845: „Nær muntu, móöir, /
mér upp reiöa / kœrkomna sæng / í kjöltu þinni?“ En einnig í
því kvæði týnir skáldið Móður Jörð sökum löngunar sinnar að
hníga heldur í fang greftraðrar eiginkonu.
Það er veröldum víst, að þær verða til og hverfa., og skáldið
veit hugmynd Völuspár liggja í landi, sbr. Bjarna, að forn
fjallkonan sökkvist í haf frá eymdum, ef Guð líknar ekki á ann-
an hátt. Það, að Hjálmar játar sig heldur kjósa Guðnýju dána
en vita hana lifa síþjáða, kann að hafa styrkt alvöruna í loka-
bæn Þjóðfundarsöngs.
En skynjun í dauðaangist máist seint út; „dimmir af skugg-
um dauöans rökkva“, þar sem móðirin feiga kúrir klökk og ein;
hluttekning þýðingarlaus nema til að brenna skynjun inn í
eftirlifendur.
Enduróm þeirrar skynjunar finnur skáldið 1851 í návist