Nýjar kvöldvökur - 01.09.1908, Blaðsíða 17

KLUKKAN NÍU.
209
Klukkan níu.
Viðburður frá stjórnarbyltingunni frönsku.
Matthias Eggertsson þýddi.
Aðfaranótt hins 30. dags júnímánaðar 1793
er minnisverð í varðhaldsbréfum Parisarborgar.
Það var síðasta lífsnótt Girondingaforingjanna,
sem getið höfðu sér frægð i fyrstu stjórnar-
byltingunni frönsku.
Um morguninn (hinn 30.) voru hálshöggn-
ir tuttugu og tveir Girondingaforingjar; þeir
Iétu lífið til að rýma fyrir Robespierre og hans
mönnum. Með þeim liðu undir lok hinir síð-
ustu af byltingamönnum þeim, er reis hugur
við þjóðveldi, grundvölluðu á morðum.
Orsökin til falls þeirra var jafnt sjálfum
þeim að kenna og rás viðburðanna. Þeir leit-
uðust við að fara meðalveg í hinum hræði-
legu viðburðum þessara óttalegu tíma og féllu
fyrir mönnum, sem voru miklu verri en þeir,
einungis vegna þess, að það voru menn, sem
vissu hvað þeir vildu.
Gírondingarnir tóku dauðadómnum með
djörfung og karlmannlegu sálarþreki. Dauði
þeirra ávann þeim mestu frægð, og orð þau,
sem einn þeirra lét sér um munn fara, þegar-
dómurinn var lesinn upp, höfðu spádóm að
geyma, sem átti bókstaflega að rætast: «Eg dey»
sagði hann við dómara sína, «á þeim tíma,
sem þjóðin hefir mist ráðið; en þið munuð
deyja á þeim degi er hún vitkast aftur.«
Um nóttina héldu Gírondingarnir hina nafn-
kunnu veizlu í fangelsinu. Peir héldu hátíða-
höld, hátíðlegan samverutíma sinn á undan af-
tökunni, með háværum kæruleysisgáska. Auk
þessara manna, sem dæmdir voru til dauða,
voru fleiri viðstaddir þetta hátíðarhald. Pað
voru menn, sem voru'í haldi, vegna þess að
þeir voru uppvísir að því, að vera hlyntir
Qírondingum, en nöfn þeirra hafa að líkind-
um ekki verið meðal hinna frægari, þar eð
sagan hefir þagað um nöfn þeirra.
Eins og þegar hefir verið sagt voru þeir
fangar, en ekki dæmdirtil dauða. Nokkrir þeirra,
sem höfðu verið svo djarfir að mótmæla dauða-
dómi hinna, áttu að vera viðstaddir aftökuna
morguninn eftir; var það auðsjáanlega gert í
þeim tilgangi að kúga þá til að Iáta undan.
Robespierre og hans liðar þorðu ekki að gera
meira að svo komnu.
Pað var búið að bera á borð í varðhald-
inu. Hinir dauðadæmdu höfðu safnazt í kring-
um borðið ásamt vinum sínuni; ein skálatæð-
an rak aðra; hergönguljóð voru sungin og
tryllingsleg ofsakæti jókst meira og meir; þá
kom alt í einu upp spurning við neðri endann
á borðinu, og færðist á svipstundu umhverfis
alt borðið.
Spurning sú: »Um hvaða leyti fer aftakan
fram?» Enginn af föngunum vissi það, og fanga-
verðirnir virtust ekki heldur vilja gefa eða geta
gefið neinar upplýsingar um það. Enginn hafði
hugmynd um það, hvort morðvélin biði þeirra
þegar um sólarupprás eða um miðjan dag; þar ,
til er heyrðist skröltið í fangákerrunni, mundi
öllum það hulinn leyndardómur.
Brátt var um ekkert annað talað, og hávaði
og hlátur heyrðist úr öllum áttum. Sumir skoð-
uðu hinn vanalega aftökutíma eins og reglu,
sem einnig mundi verða fylgt daginn eftir.
Aðrir sögðu að Robespierre og hans flokkur
hefði þegar breyft oft út af fyrri venjum. Sum-
staðar var stungið upp á því, að spá í spil,
til þess að komast eftir hinum ákveðna tíma.
Þeir, sem ekki voru dæmdir til dauða, veðjuðu
hver við annan um tímann, og hinir dæmdu
voru vottar að veðmálinu og voru hinir kát-
ustu.
Allir, að einum manni undanteknum, lögðu
orð í belg að samræðum þeirra. Pessi eini var
Gírondingurinn Duprat, einn af þeim, er dæm-
ir voru til dauða. Hann var yngri en félagar
27