Nýjar kvöldvökur - 01.07.1949, Blaðsíða 44

114
BÆKUR
N. Kv.
Njörður Snœhólm: Á knfhátavcið-
urn. Reykjavík 1949. ísafoldar-
prentsmiðja.
Höfundur bókarinnar var í norska hern-
um í síðustu heimsstyrjöld, og skýrir jjar frá
nokkrum minningum sínum frá þeim árum.
Nafn bókarinnar er að nokkru leyti villandi,
því að langminnstur hluti hennar fjallar
um kafbátaveiðar, enda tók höf. ekki veru-
legan þátt í þeim, þótt hann v.eri í fliig-
hernum. Ekki verður hjá Jrví komizt, að les-
andinn verði fróðari eftir um lif norska
hersins.á útlegðarárum hans, en samt er
eins og frásögnina vanti þá fyllingu, er gefur
Itenni líf og liti.
Magnús Gislason: A hvalveiða-
stöðvum. Reykjavík 1949. ísafokl-
arprentsmiðja.
Um og eftir síðustu aldamót voru hval-
veiðar Norðmanna merkilegur þáttur í at-
vinnulífi íslendinga. Á hverju vori leituðu
verkamenn á hvalveiðastöðvarnar, Hkt og
síðar í síldarverksmiðjurnar, og þótt kaup-
gjald væri þar lágt, mun atvinna sú, er hval-
veiðarnar sköpuðu, Jvó hafa átt nokkurn Jvátt
í að bæta kjör verkamanna. En hvalirnir
gengu til þurrðar, og atvinnugrein þessi
lagðist niður laust fyrir fyrri heimsstyrjöld-
ina. Nýjar atvinnugreinar komu til sögunn-
ar, og kalla mátti, að með hválveiðunum
lyki erlendum stóratvinnurekstri hér á
landi. Nú fer þeim mönnum óðum fækk-
andi, sem muna hvalveiðar Norðmanna, pg
smám saman er saga Jveirra að hverfa í djúp
gleymskunnar. Það er Jdví góðra gjalda vert,
að Magnús Gíslason, sem vann á hvalveiða-
stöðvum meira en tug ára, hefur skrásett
minningar sínar og birt í snoturri bók. Frá-
sögn Magnúsar er lipur og gefur góða hug-
mynd um Hfið á hvalveiðastöðvunum, eink-
um vinnubrögð og allan aðbúnað verka-
manna. Mun það síðar þykja merkur þáttur
í menningarsögu landsins. Þá er lítilsháttar
skýrt frá æfi þeirra íslendinga, sem fylgdu
hinum norsku hvalveiðimönnum til Suður-
hafa, bæði í Suður-Georgíu og Suður-Af-
ríku. Loks segir liöf.'frá ferð þeirra tveggja
félaga til Noregs og Danmerkur. Er ferða-
saga sú bragðminnsti hluti bókarinnar, en
merkileg að því leyti, að hún sýnir, livað
fróðleiksfúsa alþýðumenn fýsti einkum að
sjá og skoða. Og hollt væri Jreim, sem nú
leggja leiðir sínar til útlanda, að kynna
sér, hversu Jressir tveir verkamenn fóru að
því að gera sér ferðina að menningarauka,
þótt flest væri sparað, og farareyrir af skorn-
um skammti. í stuttu máli sagt. er bókin
skemmtileg heimild um líf íslenzkra alþýðu-
manna í upphafi jiessarar aldar, og eiga höf-
undur og útgefandi Jrakkir skildar fyrir.
Asmundur Helgason frá Bjargi;
Á sjó og landi. Reykjavík 1949.
ísafoldarprentsmiðja.
Ásmundur Helgason frá Bjargi er íslenzk-
nm lesendum að góðu kunnur at greinum
og söguþáttum, er birzt haf’a í blöðum og
tímaritum. í bók J^essa hefur Itann safnað í
heild endurminningum sínum, og hafði
hann gengið frá handritinu að mestu. áður
en hann lézt síðastl. vor.
Enda þótt hér sé ekki um að ræða sögu
stórra atburða, kennir hér margra góðra
grasa. Höf. lýsir nákvæmlega ýmsum Jsátt-
um úr lífi alþýðumanna á Austfjörðum á
síðustu áratugum 19. aldar og framan af
hinni 20., einkum er gerð góð grein fyrir
því, er að sjósókn lýtur. Þá eru fróðlegir
þættir um síra Hallgrím á Hólmum og stofn-
un fríkirkjusafnaðarins í Reyðarfirði.
Frásögn höf. er látlaus, en frernur sviplít-
il, hann er hófsamur í dómum, og' latxs við
illkvitni og sjálfhælni, sem sumum hættir
til, er Jreir rita endurminningar sínar. Ekki
er á mínu færi, að dærna um rétthermi höf.,
en frásögnin öll vekur traust á höi. og vilja
hans til að skýra satt og rétt frá mönnum og