Nýjar kvöldvökur - 01.01.1950, Blaðsíða 29

N.-KV.
ÞETTA SKEÐI I NEÐANJARÐARLESTINNI
19
vera ávarpaður á móðurmáli sínu, en hann
svaraði kurteislega: „Þér getið fengið að
lesa það núna. Eg hef nægan tiíma seinna.“
„Ferðin inn til borgarinnar tók um hálfa
klukkustund, og við tókum tali og lentum
í rækilegum samræðum. Hann kvaðst heita
Paskin og hafa verið lögfræðinemi í Ung-
verjalandi, þegar styrjöldin skall á. Þá hafði
liann verið settur í aðsoðardeild og sendur
til Ukraine. Síðan handtóku Rússar hann
og settu hann til að grafa fallna Þjóðverja.
Að stríðinu loknu hefði hann farið hundr-
uð mílna gangandi (miles), unz hann náði
heim aftur til Debrecen, sem er stór borg
austan til í Ungverjalandi.“
„Eg var sjálfur vel kunnugur í Debrecen,
og við spjölluðum fram og aftur um hríð.
Og að lokum sagði hann mér niðurlag sögu
sinnar: Þegar hann kom heim aftur þang-
að, sem foreldrar hans og systkini höfðu átt
heima, hitti hann þar aðeins ókunnugt fólk
fyrir. Síðan gekk hann upp í efri hæð, þar
sem hann hafði sjálfur átt heima með konu
sinni. Þar voru einnig ókunnugir fyrir.
Hafði enginn þeirra heyrt fjölskyldu hans
getið.
Hann sneri nú burt, hryggur í huga, en
þá kom smástrákur hlaupandi á eftir hon-
urn og kallaði: Paskin bacsi! Paskin bacsi!
Það er: Paskin frændi. Þetta var sonur eins
fyrrverandi nágranna hans. Hann fór nú
með drengnum heim til foreldra hans og
hafði tal af þeim. „Öll fjölskylda þín er
dáin,“ sögðu þau honum. „Nasistarnir tóku
þau og konu þína og fluttu þau öll til
Ausclrwitz.“
Auschwitz var meðal allra illræmdustu
fanga-herbúða Þjóðverja.
Paskin var hugsað til gasklefa Nasista, og
varpaði frá sér allri von. Nú gat hann ekki
dvalið lengur í Ungverjalandi, sem honum
virtist aðeins líkhús eitt, og nokkrum dög-
um síðar lagði hann aftur af stað fótgang-
andi og laumaðist yfir hver landamærin af
öðrum, unz hann kom til Parísarborgar. Og
loks tókst honum að komast vestur um haf
til Ameríku í október 1947, réttum þrem
mánuðum áður en eg hitt hann.
Á meðan hann sagði mér sögu sína, var
eg alltaf að velta fyrir mér, hvernig á því
gæti staðið, að hún kæmi mér svo kunnug-
lega lyrir eyru. Og allt í einu varð mér það
ljóst: Fyrir skömmu hafði ég hitt unga
konu hjá nokkrum kunningjum mínum,
og hafði hún einnig verið frá Debrecen.
Hún hafði verið send til Auschwitz, en síð-
an flutt þaðan og látin vinna í þýzkri her-
gagnaverksmiðju. Skyldmenni hennar og
tengdafólk hafði verið tekið af lífi í gasklef-
unum. Er hún loks varð frelsuð úr fanga-
vist Þjóðverja, var hún send vestur um haf
á fyrsta skipi, sem flutti heimilislausa til
Bandaríkjanna 1946. Saga konu þessarar
hafði fengið svo mjög á mig, að eg hafði
skrifað hjá mér bæði nafn hennar og heim-
ilisfang og símanúmer í því skyni að bjóða
henni seinna heim til mín og fjölskyldu
minnar og reyna þannig að fylla lítið eitt
í hina ægilegu eyðu lífs hennar og létta
ofurlítið tilveru hennar í svipinn.
Það virtist alveg óhugsandi, að nokkurt
samband gæti verið milli þessara tveggja
landa minna, en er eg kom á leiðarenda,
fór eg samt ekki úr vagninum heldur spurði
eins hversdagslega og mér var frekast unnt:
,Ekki vænti eg, að skírnarnafn yðar sé
BelaP'
Hann náfölnaði. ,Jú!‘ svaraði hann.
,Hvernig getið þér vitað það?‘
„Eg blaðaði ákaft í vasabók minni með
öllum heimilisföngunurn. — Hét konan yð-
ar kannske Marýa?“
Hann virtist ætla að fá aðsvif. ,Já! Já!‘
sagði hann.
„Eg sagði þá við hann: Við skulum fara
hérna úr vagninum. Á næstu viðkomustöð
tók eg í handlegginn á honum og leiddi
hann með mér burt að símaturni einum.
Hann stóð þarna eins og maður á milli vita,
meðan eg leitaði að heimilisfangi og shna-