Sjómannadagsblaðið - 06.06.1948, Síða 22

Arngrímur Fr. Bjarnason:
ÁEdarafmæli sjómannaskóla
á íslandi 1952
Tildrög og undirbúningur sjómannaskóla
á Isafirði fyrir nær hundrað árum. Skólinn
stofnaður og rekinn með frjálsum fram-
lögum útvegsmanna.
Um miðja 19. öld voraði alvarlega hjá okkur Is-
lendimgum. Stjórnfrelsishreyfing þjóðarinnar hafði
smám saman fengið þann þrótt, sem gaf fyrirheit um
vöxt og viðgang. Almenn samtök mynduðust um
framkvæmd ýmsra nauðsynjamála, og þótt samtök
þessi væru veik og vanmáttug gagnvart danska ríkis-
valdinu höfðu þau svo samhuga fylgi ‘hinna beztu
manna, að lrfsfræ þeirra hlaut að skjóta mörgum rót-
um, sem bera myndu góðan ávöxt.
Þessi voröld var að miklu leyti alin og studd af
efnahagslegum breytingum, sem einkum byggðust
þá á vaxandi þilskipaeign landsmanna. Þilskipaeignin
var voraldarvakinn, sem bar uppi framsókn þjóðar-
innar fram yfir síðastliðin aldamót; allt til 1910. Frá
þeim tíma er það vélbáta- og togara-flotinn, sem hafa
verið voraldarvakinn og undirrót hinna stórstígu fram-
fara okkar Islendinga.
Vestfirðingar hafa löngum sótt fast til fanga á hafs-
ins mið, enda er sjórinn þeirra þjóðleið. Þilskipaeignin
varð allt fram yfir 1880 mest á Vestfjörðum, og þegar
um 1850 eru 20 þilskip í eign Vestfirðinga. Um helm-
ingur þeirra var eign stórbænda (eins eða fleiri), en
helmingur eign kaupmanna.
Vestfirðingar 'hófu stjórnmálasamtök 1850 með full-
trúafundum að Köllabúðum í Þorskafirði. Fundir
þessir voru vel sóttir og tóku mörg mál til umræðu.
A þessum fyrsta fundi báru nokkrir Isfirðingar fram
málaleitun um nauðsyn á því, að nokkrir íslenzkir
menn kynnu sjómannafræði. Fulltrúum á fundinum
leizt hið sama og Isfirðingum, að hér væri um nauð-
synlegt mál að ræða, og samþykktu einróma að kjósa
2 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ
nefnd manna til þess að íhuga þetta mál. Nefndm
bar fram tillögu um stofnun sjómannaskóla her a
landi, og áleit ekki tiltækilegt að semja bænarskrá u111
málið og bíða svo næsta Alþingis, því dráttur á frarn-
kvæmd málsins yrði með þeim hætti allt of langur>
Var það tillaga nefndarinnar, að skipaeigendur í ^es:'
firðingafjórðungi legðu fram fé til skólastofnunar-
innar strax á yfirstandandi sumri (1850), og að fran1'
lag skipaeigenda miðaðist við aflamagn þannig:
8 skildingar af verði hverrar hákarlalifrartunnu, 3
fyrstu 50 tn, af afla hvers skips. Þá 12 skildingar a
tunnu þar til aflast hefðu 100 tn. á skip, og 16 skild'
ingar af tunnu á þeim hákarlsafla sem færi yfir ^
tn. á skipi.
Gjald af hverju fiskhundraði skyldi vera hálfu minna
en fyrir lifrartunnu.
I greinargerð fyrir tilögunni segir nefndin: ,
„Að vér ekki höfum fært neinar ástæður fyrir þvl
áliti voru, að slík stofnun væri nauðsynleg, kemur úl
af því, að oss fannst sem þær hlytu að liggja í augun0
uppi fyrir hverjum þeim, sem jafn vel lauslega renndi
huga að málefninu, þar sem svinnir og ósvinnir haia
um langan aldur kveinað undan illri verzlun her a
landi. Það er all illt fyrir hverja þjóð, sem er, að verða
að fá frá öðrum þjóðum flest allar nauðsynjar sínar>
og það hvað lakast fyrir oss, sem erum í slíkum
fjarska; en það bætir þó miklu á, að geta ekki sjálf>r
sótt nauðsynjarnar þangað, sem þær eru að fá, °S
flutt þangað aftur það sem þar er sótt eftir og maður
hefir aflögu, heldur verða að eiga það undir náS
annara, hvort og hvenær þeim þóknast að koma meS
þær. Þar af leiðir ,að bæði koma nauðsynjarnar oft 1
ótíma, enda verða miklu dýrari, ef þær þá koma. Þa
verður það og æ verra og verra fyrir oss að búa undir
slíku, fyrst mönnum ber saman um, að þarfirnar
fjölgi eftir því sem menntun hverrar þjóðar eykst, en