Sjómannadagsblaðið - 12.06.1949, Blaðsíða 26

Útverðir hajsins.
Þannig kynnast sjómenn
hajísnum ojt á Halamiðum.
sömuleiðis milli Noregs og Svalbarða. Aðalútgöngudyr
íssins eru því milli Grænlands og Svalbarða suður með
austurströnd Grænlands. Nokkuð af ís rekur og suður
með Labrador, en mest kveður að borgarís á þeim
slóðum. Talið er, að um 20000 teningskílómetrar af ís
reki árlega frá íshafinu til suðurlægari hafa. Mikið af
ís þiðnar að sumrinu eða gufar upp, einkum í eyja-
hafinu norðar af Kanada og fyrir ströndum Síbiríu.
Mikið af ísnum velkist mörg ár í íshafinu, eftir að
hann myndast, þangað til honum skolar út í hlýrri
hafsvæði. Þennan tíma: er ísinn á hægu reki undan
vindi og straumi frá. norðurströndum Síbiríu og
heimsskautinu að sundinu milli Svalbarða og Græn-
lands. Þekkingu á ísrekinu er áfátt, en norðurför
Friðþjófs Nansens og rússneska Papanini-leiðangurs-
ins hafa sýnt meginhreyfingu ísfillunnar.
Það er örlagaríkt fyrir okkur, að meginþungi íss-
ins frá Norðurskautshafinu skuli leggjast suður með
austurströnd Grænlands — því nær í beina stefnu á
Island. Til allra hamingju liggur allharður hafstraum-
ur fast fram með austurströnd Grænlands og heldur
ísnum að ströndinni og hraðar mjög för hans suður
eftir. Undan Scoresbysundi greinist þó kvísl úr Græn-
landsstraumnum suðaustur á bóginn, og nær hún aust-
ur fyrir ísland og suður um Færeyjar, þar sem hún
blandast Atlantshafsvatni eða hverfur undir það.
Nefnist straumkvísl þessi Austur-íslandsstraumur. Með
honum berst stundum ís austur á móts við Langanes og
getur þá sett upp að ströndinni í hörðum norðan-
áhlaupum. í öðru lagi er sundið milli Vestfjarða
og Grænlands svo þröngt, að það getur hæglega fyllzt
landa á milli af ís, einkum ef suðvestan og vestan-
átt gerist þrálát. Vestanáttin dregur úr suðurfallinu
í Grænlandsstraumnum, en eykur suðaustanfallið 1
Austur-íslandsstraumnum. Verður þetta hvorttvegg)2
til þess að þrýsta ísnum að Vestfjörðum og austur me^
landi að norðan. Auk þess liggur mjó kvísl af Atlants'
hafsvatni norður með íslandi að vestan og austan me^
landi að norðan. Er það segin saga, ef ís kemst upp
að Horni, að hann rekur viðstöðulaust inn á Hun*1'
flóa, nema A-strekkingur standi á móti honum. Vin^'
ar hafa mikil áhrif á yfirborðsstrauma hafsins og þar
með á ísrekið. Er talið, að 100 cm vindhraði á sekunóu
(andvari) valdi straumhreyfingu um 1.77 cm á seh-
eða 1.5 km á sólarhring. Venjulegur hraði á ísrekmu
í Norðurskautshafsins er talinn 1—2 km á dag, meSt'
ur í sept., minstur í aprílmánuði. En vitanlegu er
þetta mjög breytilegt. Þess ber að gæta, að hafstraum'
ur, sem vindar valda, stefnir um 45° til hægri v1^
vindáttina. Það er auðsætt, að ísrek er miklu h*ttU'
legra, ef mikil frost eru samtímis. Þegar ísinn kemst
inn á firði og víkur, þar sem sjór er tiltölulega kytr’
frýs hann fljótt í hellu og verður þá þungur í vöfuU'
um, þótt vindur standi af landi. ,
Til eru margar kuldalegar lýsingar á ísárum her 3
landi, en ekki verða þær raktar hér. Sem dæmi m*ctl
minna á ísasumarið 1882. í apríl um vorið sást ísbruu
úti fyrir öllu Norðurlandi, og dagana 24—26. aprl1
setti ísinn inn í alla firði norðan lands og austa11,
Rak ís suður fyrir land og vestur um Ingólfshöfó3-
í öðrum og verri ísárum hefur ísinn komizt til Vest'
mannaeyja og jafnvel fyrir Reykjanes inn í Faxafl°3'
Þegar leið á sumarið, lónaði ísinn sundur annað sl3§'
ið, en ekki fór hann að fullu frá Norðurlandi fyrr e11
um höfuðdag. Jók þetta mjög á trú manna á veðuf'
bata með höfuðdegi, þegar tíðarfar var erfitt.
6 SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ