Sjómannadagsblaðið - 01.06.1981, Side 27

Þótt saga ýmissa byggðarlaga sé
löng á ísiandi, eru þær byggðir fá-
ar, þar sem ekki hefur svo til alveg
ný saga tekið við af hinni gömlu.
Meðal annars á þetta við um
byggðir á utanverðu Snæfellsnesi,
þar sem útgerð verður víst einna
fyrst afgerandi þáttur í atvinnu
manna, og iandbúnaður var allur í
hjáverkum hafður, jafnvel jwtt
margt væri um ágætar bújarðir.
Meðal þessara sveita er Eyrarsveit,
en inn í hana ganga nokkrir firðir
og er kunnastur þeirra og stærstur
Grundarfjörður, umgirtur háum
fjöllum.
Að lýsa þessu landi milli fjalls
og fjöru, er örðugt. Fjaran er neðst
morandi af lífi og á það jafnt við
um grónar klettahleinar fjörunn-
ar, fugla, skeljar og kuðunga, en
ofan við hina lágu sjávarkletta er
víða breiður og sléttur grashjalli
og talsvert vallendi og víða eru
hlíðar fjallanna grónar að neðan-
verðu, en svartir flughamrar efst.
Þar steypast ár og lækir niður á
vorin, en efstu fjöllin nefna menn
Helgrindur og þar leysir snjóa
seint, en Helgrindur gnæfa yfir
önnur fjöll í botni Grundarfjarðar.
Þó er ef til vill annað fjall fræg-
ara í Grundarfirði, en það er
Kirkjufell, en fjallið minnir á
gríðarstjórt turnlaust kirkjuskip og
gengur fram með Grundarfirði að
vestan og er tengt undirlandinu
með lágu eiði. Er þetta geysi fagurt
fjall á að líta með svörtum
hamraþrepum og grænum sillum
efst, og þar var áður arnarvarp,
hefur mér verið sagt (og er kan-
nske enn) og óvíða hefur þessi
mikli fugl átt sér fegurri heim-
kynni.
Annars er það fjöllin Eyra-
hyrna, Helgrindur, Stöðin og
Kirkjufell, sem um lykja þennan
fjörð og gjöra að sérstakri byggð,
og eitt sinn hét Grundarfjörður
Kirkjufjörður, sem ergott nafn, en
hefur nú verið lagt af.
Útræði og verslun
í Grundarfirði til forna
Mér hefur verið sagt að víða
hafi verið róið í Eyrasveit, eða á
svæðinu milli Búlandshöfða og
Stykkishólms, en frægasta ver-
stöðin hefur þó án efa verið í
Grundarfirði.
Undir Stöðinni, við vestanvert
mynni fjarðarins mun verstöðin
háfa staðið til forna, en þar er
láglendi og vaðlar miklir. Versl-
unarstaðurinn mun á hinn bóginn
hafa verið á ýmsum stöðum í firð-
inum, einkum þó hjá Grund, eða
Gröf, fyrir botni fjarðarins.
Eyrarfjall er síðan austan við
Grundarfjörð, og vestan við Kol-
grafarfjörð. Er láglendi þar víða
með sjónum og til forna var þar
mikil byggð og víða sjópláss, sem
svo voru nefnd. Fjallið og sveitin
öll eru kennd við landnámsjörðina
Halbjarnareyri, sem er framan-
lega í nesinu að austan, en þaðan
voru Eyrbyggjar runnir.
Þrátt fyrir að elstu verstöðvar,
eða sjávarplássin hafi líklega verið
á Snæfellsnesi, að þar hafi fólk
fyrst flutt „á mölina“ og talið hag
sínum betur borgið með því að
treysta fremur á sjávarföng, en
aðrar gjafir landsins, þá urðu
framfarir á þessum slóðum fremur
hægar, miðað við ýmsa aðra staði
á landinu, þar sem sjór var aðeins
stundaður í ígripum, en landbún-
aðurinn var aðalatvinnan.
í hálfrar aldar gamalli lýsingu af
Eyrarsveit, segir á þessa leið, og
þótti eigi sé fjallað útgerð sérstak-
lega, sjáum við að framfarir hafa
orðið stórstígar. En þarna segir:
Byggðin í Eyrarsveit er mjög í
hverfum, með Brimilsvallahátt-
um. Ágætt er þar til búnaðar, en
mjög afrækt sökum sjósóknar. Þó
hafa orðið miklar jarðræktar-
framfarir á síðustu árurn i Eyrar-
sveit. Er svo um allar þessar sveitir
kringum Jökulinn, allt frá Búðum
til Grundarfjarðar, að landbúnað-
ur allur hefir verið í hjáverkum
hafður og er langt á eftir tímanum.
Haldast þar margar vinnuaðferðir,
sem annarstaðar eru aflagðar, og
mörg verkfæri vantar, sem annar-
staðar eru algeng orðin. Varla sér í
sveitum þessum lagðan veg eða
brú á læk allt að seinustu árum.
Jafnvel götur þorpanna hafa ekki
verið vagnfærar, enda eru bílar og
hestvagnar þar nú sjaldséðar nýj-
ungar. Byggingar víðast mjög
hrörlegar. Nokkrar ágætustu jarða
eru í eyði og margar lítt setnar.
Líkir hættir voru til forna undir
Jökli og á Reykjanesi. En segja
má, að meðan öllu hefir þokað
fram á Reykjanesi, hafi allt gengið
aftur á bak undir Jökli. Og þó eru
gæði landsins ólíkt meiri þar.
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 23