Sjómannadagsblaðið - 01.06.1981, Qupperneq 77

Formaður Sjómannafélags Reykjavíkur Guðmundur Hallvarðsson, heiðrar Theodór
Friðriksson.
klukkan sjö næsta morgun, og
þegar ég gekk afturí, kallaði Kol-
beinn til mín úr brúarglugganum,
hvort ég væri búinn að sofa nóg.
Ég hélt það.“
Próf úr Stýrimannaskólanum
tók Tjái vorið 1914 og hafði þá
verið þrjá vetrarparta að dunda
við þetta, hafði orðið að hætta
einn veturinn vegna fjárskorts.
Hann fór á Snorra Sturluson
með Guðmundi í Nesi, þegar
hann kom útúr skólanum og þeir
fóru á síld um sumarið á Snorra.
Það var það sumar, sem hvala-
vaðan drap mennina á Haganes-
víkinni.
Það eru ekki til margar grein-
argóðar frásagnir af því, að hvalir
hafi drepið árabátamenn hér
fyrrum, en Tjái varð sjónarvottur
að slíkum atburði.
Hann segir menn hafa haldið,
að um svonefnda ástargöngu
hvalanna hafi verið að ræða. Þá er
sagt þeir láti öllum illum látum.
Þeir létu reka á Haganesvíkinni
á Snorra í góðu veðri og síld uppi
annað veifið, þegar hvalavaða
mikil gekk yfir víkina og segist
Tjáa svo frá:
„Skipstjórinn taldi óráðlegt að
senda okkur í bátana frá skipssíð-
unni vegna stórhvalavöðu, sem
þarna fór yfir. Þessi hvalavaða
stefndi inná Haganesvík, svo
vestur með Málmeyjarrifi og inná
Skagafjörð. Til að sjá voru þessar
stóru skepnur í ægilegum vígahug.
Þær fóru framhjá okkur með
feikna hraða, orgi og bægslagangi
og um alla vöðuna voru tveir og
tveir að rífa sig uppúr þvögunni á
loft, hangandi saman á kjöpt-
unum að okkur sýndist, og létu sig
svo falla í hafið. Lætin voru mikil.
Ástarganga mun slíkt háttalag
hvala kallað.“
Undir hádegi var farið að verða
friðvænlegra á Haganesvíkinni og
menn fóru í báta og þeir köstuðu á
Snorra. Skammt frá þeim,
grynnra, voru tveir menn á árabáti
að dorga. Karlamir í nótabát-
unum á Snorra gáfu nú um hríð að
engu gaum nema síldinni.
Þegar þeir voru að byrja að
draga nótina heyrðu þeir hljóð
„hvemig hljóð, sem það nú var,
nema við litum allir sem einn í átt
til mannanna tveggja á árabátn-
um. Þeirri sjón gleymi ég aldrei.
Að sjá bátinn svo til láréttan á
lofti, eins og tvo til þrjá faðma yfir
haffletinum og renna svo á annan
endann í hafið aftur.“
Skipstjórinn á Snorra var ekki í
bátunum, og hann hélt nú á slys-
staðinn á togaranum, en hvorki
mönnunum né bátnum skaut upp;
léttbátnum á Snorra var slakað
niður og róið um svæðið, en þar
var ekkert að sjá á lognsléttum
haffletinum. Það er sem sé ekki til
að spauga með, þegar ástin grípur
hvalina fremur en unglingana.
Þegar ég segi þessa sögu eftir
Tjáa kemur mér í hug saga, sem
Jón Pétursson, vélstjóri sagði mér,
en Jón er nú á Hrafnistu og kann
frá mörgu að segja, því að
maðurinn er skýr og sögumaður
góður:
„Það var hvalur, sem drap hann
pabba, það er víst fátítt. Hann reri
frá Grímsey á Steingrímsfirði.
Þeir voru fjórir á, það var stutt
róið, svo sem 20 mínútna róður frá
eyjunni. Það var mikið um hval í
firðinum, langreyði, og hún þarf
að hafa eitthvað til að ráðast á,
þeir létu oft út belg fyrir hana að
leika sér að. Fólk úr landi, hún
Sigga feita og hann Þorgrímur
gamli, horfðu á, þegar hvalurinn
renndi sér á bátinn og mölbraut
hann. Þeir drukknuðu allir ...“
Þeir héldu hann rauðan, sagði
mér maður, sem þekkti vel sjó-
mannsferil Tjáa, og taldi það hafa
valdið því, að Tjái varð aldrei
skipstjóri, en líklegra er nú hitt, að
Tjái hafi ekki verið með skip-
stjórann í sér. Það voru margir
ekki lakari menn á dekkinu en
brúnni á togurunum í gamla daga
og margir prófmennirnir, sem
aldrei urðu skipstjórar. Það voru
einu sinni 14 prófmenn á dekkinu
á honum Venusi, en það geta ekki
allir komizt í brúna, sem til þess
læra, og það er heldur ekki öllum
gefin þörf né hæfileiki til að ráða
fyrir mönnum.
Hvað sem um þetta er, þá varð
Tjái aldrei skipstjóri, og sjaldan
stýrimaður, en oftar bátsmaður,
SJÓMANNADAGSBLAÐIÐ 71