Eimreiðin - 01.01.1923, Blaðsíða 118

RITSJÁ
114
EIMREIÐIN
hljóðfræði, þar sem von sé á ritum um það efni á næstunni eftir vísinda-
menn, sem sérstaklega hafi athugað þá grein málfræðinnar.
Næsti kafli bókarinnar er um .Lydovergange' og stingur hún nokkuð >
stúf við fyrri kaflann, því þar sem sá kafli í öllum aðalatriðum er alveg
í samræmi við kenningar þær, sem flestir málfræðingar nú eru sammála
um, þá mun ýmsum þykja höf. of fastheldinn við gamlar skoðanir í sum-
um atriðum í næsta kaflanum. En einmitt á þessu sviði er svo margt
óljóst og mörg deiluefni, að hætt er við að fáir eða enginn geti 9erl
þar svo öllum líki. Eg vildi samt óska að próf. V. G. í næstu útgáfu
bókarinnar vildi breyta fyrirkomulagi þessa kafla talsvert — gera hann
talsvert lengri, og skýra hljóðbreytingarnar ítarlegar, að svo miklu ley11
sem það er hægt út frá eðli hljóðanna sjálfra. Annars getur verið álita-
mál hvað langt á að fara í málfræði, sem fyrst og fremst er ætluð útlend-
ingum, sem vilja læra íslenskt nútíðarmál af praktiskum ástæðum, og alls
ekki setur sér það markmið að skýra sögu málsins yfirleitt, þó hún auð-
vitað gefi margar góðar bendingar og skýringar viðvíkjandi einstöku
atriðum, og ýmislegt í þessum kafla er bæði nýtt og skarplega athugað,
þannig t. d. skýringin á orðmyndunum mikinti og lítinn (§ 63 og 71), nV
regla fyrir þór — þor (§ 59) í fyrsta atkvæði samsettra nafna — reglan hjá
próf. V. G. er að þór — breytist í þor — í þesskonar orðum alstaðar,
nema á undan sérhljóðum og d, ð, n, h, t. d. Þorbjörn, -finnur, -grímur,
-kell, -lákur, -móður, -steinn, -valdur, en aftur á móti Þórey, Þórunn,
Þórdís, Þórður, Þórný, Þórhallur: í eldri málfræðisbókum var reglan sett
þannig, að þessi breyting yrði ætíð nema á undan raddstaf og h. í § 45
og § 48 ræðir höf. allítarlega um framstígt hljóðvarp, og er þar og
margt nýtt.
Beygingafræði bókarinnar (bls. 47 sq.) er auðvitað aðalkaflinn, og hér
er bókin að minni hyggju alveg ágæt. Höf. hefir hér eingöngu flokkað
eftir endingum, en ekki eftir stofnum eins og tíðkast hefir hjá mörgum
norrænufræðingum upp á síðkastið, og er það áreiðanlega viturlega valið-
Því þó það geti verið fróðlegt fyrir þann, sem rannsakar sögu málsins, að
raðað sé eftir stofnum er það fyrir alla alþýðu manna — og ekki sist
fyrir útlendinga — margfalt hentugra að mega fara eftir endingunum. Það
er einn af kostum bókarinnar, að endingar ávalt eru sýndar með bandi >
beygingardæmum, og skerpir það skilning byrjandans á því, hvað sé end-
ing og hvað sé stofn.
Ymislegt nýtt og gott má benda á í þessum kafla þannig í § 184 réttari
og fyllri reglur en áður hafa verið gefnar um úrfellingu á i í greininum,
sérstaklega skýrar og góðar reglur fyrir stigbreytingum lýsingarorða og
atviksorða (§ 205—214), niðurröðun veiku sagnanna, — V. G. setur sem
fyrsta flokk orð sem í nútíð eru einsatkvæðisorð með hljóðvarpi (ber/a,
vefja, leggja o. s. frv.) og þar sem hluttekningarorðin enda venjulega a
inn (barinn, vafinn, laginn, v. lagður) — það er nefnilega eðlilegast að
telja þennan flokk skyldastan sterku sögnunum og því viðfeldast að láta