Eimreiðin - 01.10.1933, Síða 62

412
SAMBANDSLÖGIN FIMTÁN ÁRA
EIMREIÐIN
lega eigi öll gögn, er að henni lúta, komið fyrir almennings-
sjónir enn þá. Aratugum saman hafði baráttan um samband
Islands og Danmerkur staðið, og ávalt höfðu allir stjórnmála-
flokkar Dana staðið eins og einn maður gegn kröfum Islend-
inga. Fram að árinu 1918 var engan bilbug á þeim að finna.
En þá um vorið urðu þessi skyndilegu sinnaskifti hjá dönsku
stjórninni og ríkisþinginu. Nefnd var send hingað til íslands
til þess að semja um málið og til þess að viðurkenna full-
veldi Islands, því Dönum mun hafa verið það ljóst, er nefndin
lagði af stað, að á öðrum grundvelli yrði eigi samið. Hvað
olli þessum gagngerðu og skyndilegu sinnaskiftum? Um það
verður aðeins leitt getum, og verða þá einkum tvö atriði
fyrir, sem líkleg virðast til skýringar.
Annað eru vonir Dana um að fá aftur Suður-Jótland. Þeg-
ar fram á árið 1918 kom, var nokkurnveginn sýnilegt hver
úrslit ófriðarins yrðu, og glæddi það vitanlega þessar vonir
Dana. En vegna þessa máls gat verið æskilegt fyrir þá að
jafna fyrst deilur sínar við íslendinga á viðunandi hátt. Hvort
þeim hefur borist bending um það annarssstaðar að eða
fyrst komið það í hug sjálfum, læt ég ósagt um, en ekki er
ólíklegt að þetta atriði hafi gert þá samningsfúsari en þeir
voru áður.
Hitt atriðið var það hversu sambandi landanna var komið
í raun og veru síðari ófriðarárin. Árin 1917 og 1918 mátti
segja að Bretar réði lögum og lofum hér á landi. Allir
flutningar að landinu og frá, mannflutningar, vöruflutningar
og póstflutningar, voru háðir eftirliti þeirra, útflutningsvörur
landsins gengu til þeirra og bandamanna þeirra, og undir þá
áttu landsmenn að sækja um nauðsynjar þær, er til landsins
þurfti að afla. Dana gætti hér ekkert. Bandamenn sömdu
beint við íslenzku stjórnina um verzlunarsamband landanna.
Vernd Dana, sem svo mikið hafði verið látið af, reyndist
næsta fánýt. Þetta ríki Breta hér á landi varð að umtals-
efni úti í álfunni. Meðal annars birtist í þýzka blaðinu Vos-
sische Zeitung grein um þetta efni, sem vakti mikla athygli-
Þar var það fullyrt, að Bretar hygðust að leggja landið undir
sig. Fréttastofa brezku stjórnarinnar, Reuter, sendi að vísu út
tilkynningu, þar sem þessu var mótmælt, en um líkt leyti kom