Ægir - 01.12.1978, Page 11

Dr. Ingjaldur Hannibalsson:
Hagræðing við loðnu
löndun
Á undanförnum árum hafa
verið veidd um það bil 500.000
tonn af loðnu á vetrarloðnuver-
tíð. Fjöldi báta hefur verið frá
80 og allt upp í 130, án þess
að heildarafli hafi breyst svo
nokkru nemi. Á vertíðinni 1977
voru flest 81 bátur við veiðar
og var heildarafli þeirra um
550.000 tonn. Aflinn var unninn
í 22 verksmiðjum, en staðsetn-
ing verksmiðjanna ásamt stað-
setningu loðnugöngunnar á öll-
um 12 vikum vertíðarinnar 1977
eru sýndar á mynd 1. Mesta
magn, sem þessar 22 verksmiðj-
ur gætu mögulega unnið á 12
vikna tímabili, er um 1 milljón
tonn, svo nýting verksmiðj-
anna er um 507r. Loðnugangan
er stöðugt á hreyfingu, þannig
að á hverjum tíma eru aðeins
fáar verksmiðjur í grennd við
loðnumiðin. Afleiðing þessa er
sú, að margir skipstjórar vilja
sigla til þessara verksmiðja, en
færri eru tilbúnir að sigla með
afla sinn til fjarlægari verk-
smiðja, sem oft eru vannýttar.
Vegna þessa myndast oft langar
biðraðir báta við verksmiðjur í
grennd miðanna á meðan bið-
tími er enginn við fjarlægari
verksmiðjur. Verður þetta til
Þess, að nýting verksmiðja
verður mjög ójöfn yfir vertíð-
ina.
Flestar fiskmjölsverksmiðj-
urnar, sem notaðar eru við
ioðnubræðsluna, voru byggðar á
síldarárunum. Eftir að síld-
veiðum í stórum stíl lauk, voru
þessar verksmiðjur lítið notaðar
utan vetrarloðnuvertíðar, en það
hefur breyst á allra síðustu ár-
um vegna sumarloðnuveiða.
Stærð bátaflotans hefur ekki
haft afgerandi áhrif á aflamagn-
ið og virðast afköst verksmiðja
því takmarka það. Vegna stutts
nýtingartíma verksmiðja er
varla hagkvæmt að byggja nýj-
ar verksmiðjur, en án fjárfest-
ingar í verksmiðjum virðist eina
leiðin til aukningar á aflamagni
vera aukin hagræðing við veið-
arnar. Þar virðast flutningar á
loðnu frá miðum til verksmiðja
vera aðalvandamálið.
Eins og nú er ákveða skip-
stjórar sjálfir, hvar þeir landa
aflanum, og að sjálfsögðu
þá með það í huga, að afli eigin
báts verði sem mestur á vertíð-
inni. Jafnvel þótt allir skip-
stjórar tækju ákvarðanir í sam-
ræmi við það, sem er best fyrir
hvern þeirra, þá næðist ekki
eins mikill afli og unnt væri að
ná með samstilltri ákvarðana-
töku allra skipstjóranna. Er
það vegna þess, að skipstjórarn-
ir keppa allir að sama mark-
miði, því að komast aftur
sem fyrst á miðin. Ef hver
keppir að þessu markmiði án
tillits til hagsmuna annarra, þá
getur hegðan eins skaðað af-
komu annars. Hætt er því við,
að árangur ákvörðunar verði
ekki alltaf eins og við er búist,
því á þeim tíma, sem ákvörðun-
in er tekin, veit skipstjórinn
ekki hvað aðrir skipstjórar
hyggjast fyrir, og geta forsend-
ur ákvörðunarinncir því breyst.
I þessari grein verður rætt
um það hvernig haga á skipu-
lagi loðnulöndunar á vetrarver-
tíð, til þess að bátaflotinn í
heild eyði sem minnstum tíma
af miðunum og heildarafli á
vertíðinni verði eins mikill og
mögulegt er. Skipulag loðnu-
löndunar hefur áður 'verið at-
hugað og gerði Páll Jens-
son reiknilikan af loðnuveið-
unum fyrir Loðnubræðslu-
nefnd. Aðalviðfangsefni Páls
var að athuga hve mikið má
auka aflann, með því að beita
fjarlægðarbótum. Páll gerði ráð
fjmir því, að skipstjórnarmenn
velji löndunarhöfn, sem gefur
hæstar dagtekjur, en athugaði
ekki áhrif miðstýringar. Hluta
af niðurstöðum Páls er að
finna i riti Loðnunefndar
„Loðnuveiðarnar 1977“.
2. Lýsing á vandamálinn
Uppiýsinga var aflað um allar
veiðiferðir allra báta á vetrar-
vertíðinni 1977. Eftirfarandi
upplýsingar eru fyrir hendi um
hverja veiðiferð:
1) Veiðisvæði þar sem aflinn
var fenginn.
ÆGIR — 535