Ægir - 01.12.1980, Blaðsíða 27

ar á stríðsárunum hafði Rannsóknastofnunin til-
tækar upplýsingar um nýtingu á soði frá mjölverk-
smiðjum því að í Bandarikjunum var farið að nýta
soðið nokkrum árum áður.
Það þarf naumast að taka það fram, að við að
koma þeim nýjungum í framkvæmd sem nú hafa
verið nefndar átti Rannsóknastofnunin mjög náið
og gott samstarf vid marga framámenn og aðra
starfsmenn fiskmjöls- og lýsisiðnaðarins.
Þegar farið var að rotverja brœðslusíld að
norskri fyrirmynd átti Rannsóknastofnunin hlut
að þvi og hafði raunar forgöngu um það. Voru
gerðar ýmiss konar rannsóknir þar að lútandi i
Rannsóknastofnuninni og í verksmiðjum. Rann-
sóknastofnunin leiðbeindi siðan um notkun rot-
varnarefna, sem eru vandmeðfarin og var síðan
falið að hafa eftirlit með notkuninni samkvæmt
reglugerð útgefinni af sjávarútvegsráðuneytinu,
Rannsóknastofnunin hefur oftar en einu sinni gert
tilraunir með langtímarotvörn á loðnu í samvinr."
við S.R.
Það var fljótt ljóst þegar farið var að veiöa
loðnu i stórum stíl og landa henni með sjódælingu
að mengun hafna og hráefnistöp af þessum sökum
væru óviðunandi. Þegar svokölluð „þurrdæling”
var tekin upp og kolmunnaveiðar jukust fjölgaði
löndunarvandamálunum. Stofnunin gerði ýmsar
athuganir á þessum máluæm og gaf út leiðbeining-
ar um æskilegt fyrirkomulag á löndun á brœðslu-
fiski árið 1978. A.m.k. 2 loðnuverksmiðjur landa
nú loðnu og öðrum bræðslufiski að fullu í sam-
ræmi við þessar leiðbeiningar; aðrar notfæra sér
þær að hluta og enn aðrar hugsa sér til hreyfings í
þessum efnum.
Þegar framleiðsla saltfisks fór að aukast upp úr
stríðinu og einkum um og eftir 1950 kom upp mik-
ið vandamál sem almennt var nefnd saltgulan eða
gulan og lýsti sér í því að saltfiskur varð meira og
minn litaður gulur, brúnn o.s.frv. Þetta var
óþekkt áður og olli miklu tjóni í saltfiskframleiðsl-
unni í þó nokkur ár. Árið 1954 var talið að tjónið
hefði numið næstu 5 ár á undan á annan tug millj-
óna króna, sem með núverandi verðlagi myndi
nema um 1-2 milljörðum króna.
Rannsóknastofnunin fann með rannsóknum á
þessu máli að guluskemmdirnar stöfuðu af örlitlu
magni af kopar í saltinu. Ástæða koparmengunar-
innar var rakin til þess, að saltfiskframleiðendur
notuðu koparrennur o.fl. úr kopar við saltfisk-
framleiðsluna. Starfsmaður stofnunarinnar fór til
Spánar og Ítalíu og komst að þessu. Var þá breytt
um og farið að nota stál í stað kopars. Mjög víða
komst saltið í snertingu við koparhluti í framleiðsl-
unni.
Á vetrarvertíð 1972 og 1973 var gerður saman-
burður á pœkilsöltun og staflasöltun á flöttum
þorski. Pækilsaltaði fiskurinn skilaði mun betri
þyngdarnýtingu en staflasaltaður fiskur bæði sem
fullstaðinn blautfiskur og þurrkaður saltfiskur.
Áhrif kalsíum-klóríðs og polyfosfata við pækil-
söltun voru einnig könnuð og varð niðurstaðan sú
að nota má bæði efnin saman til að auka verðmæti
saltfisks. Nú er hafin tilraunaframleiðsla á fisksalti
á Reykjanesi og mun verksmiðjan freista þess að
hafa efnainnihald þess í samræmi við þessa niður-
stöðu.
Gerladeild stofnunarinnar vann mikið að rann-
sóknum á roða í saltfiski og þær fyrirbyggjandi
aðgerðir sem nú eru notaðar í saltfiskiðnaðinum
eins og t.d. kæling hafa verið sannprófaðar og
ráðlagðar af stofnuninni.
Þegar farið var að nýta loðnuhrognin til
frystingar var hannaður búnaður til að skilja þau
úr dæluvatninu og til að hreinsa þau. Að sumu
leyti er þarna um endurbætur að ræða á aðferðum
sem byrjað var að nota, en að sumu leyti hreinar
nýjungar.
Niðursoðnar og niðurlagðar vörur hafa lengst af
verið háðar eftirliti gerladeildar stofnunarinnar.
Óhætt er að segja að flestar eða allar slikar afurð-
ir, sem komist hafa á framleiðslustig hafi a.m.k.
hlotið meiri eða minni prófun á stofnuninni fyrst.
Af þeim lagmetisafurðum sem beinlínis má telja að
hafi verið þróaðar á stofnuninni má nefna lifrar-
pöstu úr þorskhrognum og lifur, en sú vara er nú
framleidd til útflutnings með allgóðum árangri.
Víðtækar rannsóknir fóru fram á framleiðslu
fóðurs til fiskeldis. Gáfu þær það góða raun að
sérstakt fyrirtæki var stofnað til þessarar starfsemi
og hóf framleiðslu fiskafóðurs samkvæmt fyrir-
sögn frá Rannsóknastofnuninni.
Fyrir nokkru var hafin hér á landi framleiðsla á
meltum en svo nefndist hrár fiskur og fiskúrgangur
sem hakkaður er niður og blandaður maurasýru og
þannig notaður sem fóður. Þetta hefur verið gert
um allmörg ár, einkum í Danmörku. Tók Rann-
sóknastofnunin upp samvinnu við danskt fyrirtæki
um að framleiða meltur úr loðnu og var framleiðsl-
an fyrst á vegum stofnunarinnar. Nú er þetta mál
komið á það góðan rekspöl að hér er starfrækt sér-
ÆGIR — 643