Ægir - 01.03.1981, Síða 45

Uni veðurfræði:
Erindaflokkur
Hlynur Sigtryggsson:
Alþjóðleg
veðurþjónusta
Loftið þekkir engin
landamæri. Það streymir
viðstöðulítið yfir höf og
lönd, fjallgarða og jökla,
flytur raka frá hafinu inn
yfir meginlöndin, þar
sem hann rignir yfir
réttláta og rangláta —
reyndar ekki jafnt, en án
nokkurs tillits til þess,
hvernig mönnunum
þóknast að skipta lönd
Um sín á milli.
að virðist því liggja í augum uppi, að þegar
yrjað var að fylgjast með breytingum veðurfars á
ein stöðum en einum í einu, kom strax í ljós að
. UuSunarmenn þurftu að hafa góða samvinnu sin
a milli og þá að sjálfsögðu líka þvert yfir landa-
begar að þeim kom.
^erkasta tilraun átjándu aldar til milliþjóða
^amvinnu í veðurfræði var gerð af Veðurfræðifé-
aginu í Mannheim í Þýzkalandi, eða „Societas
eteorologica Palatina,” sem var hið latneska
3gU' bess- Það var stofnað 1780, og kom það á fót
j stöðvum, fjórtán voru í Þýzkalandi en hinar er-
£*• t>ur af fjórar í Bandaríkjum Norður-Ame-
U' Alar þessar stöðvar notuðu sams konar og
fnræmd veðurathugunartæki, loftvogir, hita-
. Ia> rakamæla og regnmæla, og sömu leiðbein-
^ngar voru alls staðar notaðar um meðferð tækj-
na- Ofriður kom í veg fyrir framhald þessa
tók’ 1795 settust herir um Mannheim og
„u borgina, og þar með var þessari tilraun lokið.
not varð þetta starf þó árangurslaust. Um 1820
ins f 1 ^ranc*es nokkur í Leipzig athuganir félags-
f ra ^83 til að teikna veðurkort, líklega eitt hið
fyrst
a> sem gert hefir verið. Þá höfðu liðið 37 ár
frá veðurathugun til veðurkorts, en samsvarandi
tími nú er einn til fjórir klukkutímar. Brandes
gerði reyndar fleiri veðurkort yfir storma í Evrópu
1820 og 21, og um svipað leyti teiknaði Redfield í
New York röð korta, sem sýndi framrás og hvirfil-
hreyfingu hitabeltisstorms. Aðrir héldu verkinu
áfram, og áður en langt um leið gátu veðurfræð-
ingar sýnt fram á einkennandi samband milli loft-
þrýstingsmynstra, hreyfingu þeirra og þróunar
annars vegar og hins vegar vinda og veðurs. Öll
þessi veðurkort voru þó gerð löngu síðar en athug-
anirnar, og var það að sjálfsögðu eðlilegt, þar sem
póstsamgöngur voru eina fjarskiptatækið. Þess
vegna voru þau ónothæf til veðurspáa. En þegar
Samuel Morse fann upp ritsímann árið 1843 og
notkun hans breiddist hratt út, gerbreyttist öll
aðstaða til fjarskipta, og þar með opnaðist mögu-
leiki til sendingar veðurskeyta, bæði innan hvers
lands og milli landa. Má í því sambandi minnast,
að möguleiki á sendingu veðurskeyta frá Islandi
varð talsverður hvati að lagningu sæsimastrengs til
íslands skömmu eftir síðustu aldamót.
Allar þessar framfarir gerðu alþjóðasamvinnu á
sviði veðurfræði mögulega, og við það bættist, að
nýir atvinnuhættir og samgöngur á sjó og landi
kölluðu eftir veðurþjónustunni, sem vísindin og
hin nýja fjarskiptatækni höfðu gert mögulega. En
hver voru þá þau verkefni, sem þessi alþjóðasam-
vinna þurfti að leysa?
Þau voru allmörg. Það þurfti að koma á fót veð-
urathugunarstöðvum sem víðast, helzt um allan
heim. Sérstaklega var oft nefnt, að stöðvar á fjar-
lægum eyjum væru bráðnauðsynlegar. Höfin
máttu ekki heldur verða útundan, það varð því líka
að fá skip til að gera veðurathuganir, eftir því, sem
við varð komið, og reyndar áttu sæfarendur
manna mest undir því, að veðurfræðin þróaðist
hratt og öruggt. Þá þurfti að samræma
veðurathuganirnar, og um það varð að setja
reglur, sem náðu til allra veðurstöðva. Ákveða
þurfti veðurathugunartíma; mælitæki svo sem
loftvogir, hitamæla, úrkomumæla og vindmæla
þurfti að staðla að gerð svo þau yrðu sambærileg
hvort við annað, eftir því, sem við átti, ákveða
mælieiningar og sjá til þess, að viðhald tækja væri
í góðu lagi. Búa þurfti til kerfi um athugun
veðurfarsatriða, sem athuguð voru án tækja, svo
sem skýjafars og skyggnis, og þannig mætti lengur
telja. Skráningu veðurathugana varð einnig að
staðla. Og þegar að því kom, að sending
ÆGIR — 165