Ægir - 01.03.1981, Blaðsíða 46

veðurskeyta með síma og síðar loftskeytum varð
almenn og vaxandi, þurfti að skipuleggja þessi
fjarskipti. Senda þurfti veðurskeytin í ýmsar áttir,
fram og til baka. Fjarskiptatæknin hafði takmark-
aða afkastagetu, og því þurfti að skipuleggja veð-
urskeytin þannig, að þau segðu sem mest á sem
stytztan hátt. Því var sá háttur tekinn upp að senda
skeytin í talnalykli, en þá varð um leið að setja
mjög ákveðnar reglur um, hvað hver tala táknaði,
og hvernig hverju veðuratriði var breytt í tiltekna
tölu. Öll þessi atriði eru mikilvægur þáttur í al-
þjóðasamvinnu um veðurfræði enn í dag.
Á árunum frá 1853 og til 1872 héldu veðurfræð-
ingar ýmsa fundi til að ræða þessi mál og skipu-
lagningu á framkvæmd þeirra. Þá kom það æ
betur í ljós, að í stað hinna óreglulegu funda var
nauðsyn á samtökum, sem kæmu reglulega saman,
hefðu öflugt skipulag að bakhjarli og stuðning eða
aðild stjórna þátttökulandanna. Hafinn var undir-
búningur að stofnun slíkra samtaka, og var stofn-
þing þeirra haldið í Vínarborg 2.-16. september
1873. Þar mættu 32 fulltrúar tuttugu ríkisstjórna,
þeirra á meðal voru margir veðurstofustjórar við-
komandi ríkja. Flestir voru frá Evrópu. Rússar
áttu þar fulltrúa, en þeir réðu yfir viðáttumiklum
löndum í Asíu. Bandaríkjamenn voru þar einnig.
Það má því segja, að samtökin næðu þegar frá
upphafi yfir mikinn hluta heims. Eftirtektarvert
er, að einn af áhrifamönnum þingsins var prófess-
or Henrik Mohn, veðurstofustjóri í Osló. Samtök-
in hlutu síðar nafnið „International Meteorologi-
cal Organization.”
Stofnunin tók rösklega til starfa, og hélt nokkur
allsherjarþing, þar sem fulltrúar rikisstjórna
mættu. En ljóst varð, að áhugi ríkisstjórna fyrir
því að veðurstofustjórar eða aðrir mættu sem
stjórnarfulltrúar var ekki nægur er fram í sótti, og
frá og með 1891 mættu því veðurstofustjórar á
fundum stofnunarinnar sem embættismenn, en
ekki sem ríkisstjórnarfulltrúar. Hélzt sú skipan
fram til ársins 1950, eða tæp sextíu ár.
Á þessu tímabili tók veðurfræðin geysilegum
framförum bæði á vísinda- og tæknisviðinu. Feðg-
arnir Vilhelm og Jakob Bjerknes settu fram kenn-
ingar sínar um myndun og þróun lágþrýstisvæða er
náðu almennri viðurkenningur veðurfræðinga. Ný
samgöngutækni, flugið, fæddist snemma á þessu
tímabili, og náði góðum þroskaaldri áður en því
lauk.
Flugsamgöngur voru mjög háðar veðri á þessum
árum, veðurathugunarstöðvum fjölgaði ört um all-
an heim og háloftaathuganir voru teknar upp>
einkum á fjórða og fimmta áratugnum. Þýðing
veðurþjónustu jókst á flestum sviðum þjóðlífs um
allan heim, og veðurfræðingar höfðu í undirbún-
ingi að auka enn samvinnu sína og treysta hana. Þá
skall á heimsstyrjöldin síðari, og öll samvinna
slitnaði í bili.
En hún hætti þó ekki alveg. Meðal þeirra, sem
unnu áfram var Thorvald Hesselberg, eftirmaður
Mohns í Osló, sem fyrr var nefndur. Hann var for-
seti International Meteorological Organization er
stríðið braust út, og þrátt fyrir embættisannríki og
hörkulegt hernám lands síns, tókst honum að
halda sambandi við skrifstofu samtakanna, sem
flutt hafði frá Hollandi til Sviss, í september 1939.
í samvinnu við skrifstofuna, sem hélt sambandi
við stéttarbræður hans gerði hann drög að stofn-
skrá nýrra samtaka, er ríkisstjórnir þátttökuríkja
voru aðilar að, eins og verið hafði í upphafi. Áhrif
hinna nýju samtaka myndu aukast á þennan hátt, í
samræmi við aukna þýðingu veðurfræðinnar í
efnahagslífi allra þjóða.
Að stríðinu loknu tók International Meleorslogi-
cal Organization til fullra starfa á ný, drögin að
stofnskrá hinna nýju samtaka voru rædd, breytt
og aukin, og hún var að siðustu fullgerð 1947. Is-
land varð fyrsta ríkið til að fullgilda hana. Stofn-
skráin tók gildi 23. marz 1950, þrjátíu dögum eftir
að þrjátíu ríki höfðu fullgilt hana. Hin nýju sam-
tök hlutu nafnið World Meteorological Organiza-
tion, Alþjóðaveðurfræðistofnunin hafa þau verið
kölluð á íslenzku. Þau hlutu síðar viðurkenningu
sem ein af tæknistofnunum Sameinuðu þjóðanna.
Mér þykir rétt að lýsa stuttlega skipulagi sam-
takanna, til að betur skiljist hvernig þau starfa.
Langvaldamesti aðili þeirra er allsherjarþingið.
sem kemur saman í Genf fjórða hvert ár. Þar
mæta fulltrúar frá ríkisstjórnum aðildarríkjanna
og ráða ráðum sínum. Þar eru lagðar fram áætlan-
ir og tillögur um starfsemi samtakanna næstu fjög-
ur ár, og ákveðið hvaða meginverkefnum samtök-
in og aðildarríki þeirra skuli beita sér fyrir á þVI
tímabili. Þá er og samþykkt fjárhagsáætlun til
næstu fjögurra ár, í samræmi við þau verkefnt.
sem fyrir liggja, og ákveðið hvernig kostnaður
vegna starfssemi samtakanna skiptist miH'
aðildarríkja. Þá kýs þingið forseta samtakanna og
22 menn aðra í 29 manna framkvæmdaráð
samtakanna, sem starfar milli þinga og fer á þvl
166 — ÆGIR