Ægir - 01.11.1982, Blaðsíða 33

koldíoxíð stöðugt aukist vegna sívaxandi bruna á
kolum og olíu og vegna eyðingu skóga. Koldíoxíð
hefur áhrif á hitafar í lofthjúpnum, þar sem það
nemur í sig hluta af langbylgjugeislun frá jarðar-
yfirborði, sem að öðrum kosti hyrfi út í geiminn.
Aftur á móti hindrar það ekki að ráði inngeislun
ffá sólu. Áhrif koldíoxíðs eins út af fyrir sig eru því
á þá lund að aukning þess leiðir til hækkandi hita
yið yfirborð jarðar. Þessu hefur verið líkt við
áhrifin í gróðurhúsi. Enn hefur ekki tekist að stað-
festa slíka hitaaukningu af völdum koldíoxíðs, en
bv' er spáð, að áhrif þess gætu farið að gera alvar-
lega vart við sig næstu áratugina. Hitaaukningin
af völdum koldíoxíðs yrði að líkindum langmest á
"orðlægum slóðum eða t.d. 6—8°C á íslandi.
Mest yrði hún á veturna og mundi því jafna metin
milli árstiðanna. Alls konar önnur röskun á veður-
fari og áhrifum þess yrði síðan á hinum ýmsu stöð-
Utn á jörðinni, bæði til góðs og ills. Samhliða
breytingum á hitafari kæmu t.d. breytingar á
skýjafari, vindum, úrkomu og hafstraumum svo
eitthvað sé nefnt.
Gátan um hvað verður er þó ekki leyst. Hið
ilókna samspil margra þátta og þá ekki síst áhrif
hafsins ráða miklu í þessum efnum. Hafið hefur
hæfileika til að taka við koldíoxíði úr lofthjúpn-
um, sem að lokum endar í seti á sjávarbotni og í
lífverum sjávar. Oft er það reyndar svo að
fyrir áhrif nýrra áður óþekktra aðstæðna verður
einhver áætluð framvinda allt önnur en ætlað var.
Má þá aftur minna á hugsanlega möguleika á að
eyða koldíoxíðinu, sem myndast við bruna, með
aðstoð hinar merkilegu bakteríu í djúpum hafsins.
Loft, lögur og líf í Norður-Atlantshafi
Á ársfundi Alþjóðahafrannsóknaráðsins nú í
haust (1982) verður haldinn sérstakur fundur um
veðurfarssveiflur og samband þeirra eða áhrif á
ástand sjávar og lífríki sjávar í Norður-Atlants-
hafi. Fjórir fyrirlestrar verða haldnir, einn um loft-
hjúpinn, annar um sjóinn, sá þriðji um svifið og sá
fjórði um fisk og fiskveiðar.
Sá sem þetta ritar og sænskur starfsfélagi fjalla
um sjóinn. Ritgerð okkar fjallar mest um tímabilið
1950—1980, og eru ályktanir á þann veg, að breyt-
ingar eiga sér stað í straumakerfum Norður-At-
lantshafs. Á íslandsmiðum hefur kaldur sjór t.d.
t' mynd. Hita- og seltudreifing á 50
dýpi á landgrunninu úti af
yglunesi (66°32’N, 18°50’V) að vori
,maí-júní) árabilið 1924—1981.
^yndin er dœmigerð fyrir þcer
miklu breytingar, sem urðu í sjónum
frr'r ^oróur\andi og víðar við pól-
! °n,fnn á sjöunda áratugnum eftir
yviðrisskeiðið frá um 1920 til um
60. Meðalhiti (t°C) og meðalselta
1 %0 áranna 1924—1960 og 1961-
skipta myndinni í tiltölulega
u&i tímabil með hlýjum
antssjó og óstöðugra tímabil með
e'ra eða minna af köldum pólsjó á
°rðurmiðum. Svonefnd hafísár hér
tu *anc* u sjöunda og áttunda ára-
s snutn voru greinilega í nánu or-
_____ asambandi við ástandið í sjónum
u selia og lagskipting — með öll-
ma S‘num fylg'fiskum eins og lítið
leaJ’n. nxringarefna, litla frumfram-
°ni, lítið af rauðátu, breyttum síldartöngum og jafnvel hruni síldarstofna. Athygli vekur einnig, að þetta voru sömu árin og
°rskveiðar minnkuðu við Vestur-Grœnland og þorskur gekk frá Grcenlandi til að hrygna við ísland og jók við stofninn hér við
an" am sinn.
ay 'í v' má einnig draga einhverjar ályktanir af sambandi milli ástands sjávar ogfjölda loðnuseiða (sýndur í %o á myndinni fyrir
s‘n ,s70—1981) á íslandsmiðum. Ljóst er, að seiðagegnd var almennt mikil ,,góðu árin“ 1972—1975, en þá virtist sem ástandið í
fonum vœri að fara í sitt fyrra horf frá 1924—1964. Svo varð þó ekki og jafnframl fœkkaði loðnuseiðum eftir það mikið frá þv
sem
Sv,
ntest var 1974. Skal sérstaklega minnst hins óvistlega ástands í sjónum fyrir Norðurlandi árið 1981. (Sv. A.M. og Artur
’ansson 1982).
ÆGIR — 593