Ægir - 01.02.1990, Qupperneq 11

2/90
ÆGIR
63
1 suður meðfram austurströnd
Grænlands frá Framsundi (milli
Svalbarða og Austur-Grænlands)
(il Hvarfs.
Hafrannsóknir íslendinga
Sum ár berst pólsjór í yfirborðs
'ö8um inn á Norðurmið frá Austur-
Grænlandsstraumi. Þetta á einkum
^ fyrri hluta árs þegar hafís
oreiðir mest úr sér á Norðurmið-
UrTi- Starfsmenn Hafrannsókna-
stofnunarinnar kanna ástand
sjávar ársfjórðungslega og hafa
8ert það um árabil. Hiti og selta
sjavar eru mæld auk annarra
Patta. Þetta er gert í ákveðnum
maelipunktum( á svokölluðum
stöðvum, frá yfirborði til botns.
Lagskipting sjávarins kemur þá í
J°s. Stöðvarnar eru á ákveðnum
sniðum frá landinu með tilteknu
m'ilibili út fyrir landgrunnsbrún
mynd). Út frá niðurstöðum
m®linga er hægt að reikna magn
ýrnissa sjógerða. Nú verður gerð
grein fyrir slíkum útreikningum á
magni pólsjávar, en hann er skil-
greindur með seltu lægri en 34.4
(þúsundhlutar uppleystra salta í
sjó miðað við þyngd).
Pólsjór á Noröurmiðum
Pólsjávarmagnið á Norður-
miðum er mismunandi frá ári til
árs. Mikið var af pólsjó að vori í
efstu 50 metrunum á hafísárunum,
1965 og 1967-1971, allt að 80%
af heildarmagninu, (2. mynd).
Árin 1975, 1977, 1979, 1982 og
1988 var áberandi mikill pólsjór á
Norðurmiðum og sjávarhiti lágur í
maí og júní. Inn á milli eru hlý ár,
þ.e.a.s. lítið magn pólsjávar á
Norðurmiðum og sjávarhitinn hár,
(Svend-Age Malmberg 1979-1980).
Mikill pólsjór breytir gróður-
skilyrðum fyrir plöntusvif. Fram-
leiðni svifþörunga er helmingi
minni á pólsjávarárum en hlý-
sjávarárum, (Þórunn Þórðardóttir
1980). Auk þess er hafísinn fylgi-
fiskur pólsjávar en hann hefur
verið áberandi á undanförnum
árum sem hafa verið köld.
Magn pólsjávar að vori til á
Norðurmiðum er mjög mismikið
(2. mynd). Á síðastliðnum 24
árum eru 11 pólsjávarár. Fimm
þeirra voru samfelld, frá 1967-
1971, en seinna eru pólsjávarárin
stök. Tiltölulega langt hlýskeið
ríkti á árunum fyrir 1965 og lítill
pólsjór var á Norðurmiðum,
(Unnsteinn Stefánsson 1969).
Niðurstaðan er því sú að ekki virð-
ist vera nein augljós regla á komu
pólsjávar á Norðurmið.
Uppruni pólsjávar
Pólsjórinn og hafísinn eiga upp-
runa sinn í Norðuríshafinu og ber-
ast þaðan með Austur-Grænlands-
straumi í suður. Það streymi virðist
vera í viðkvæmu jafnvægi og þeir
kraftar eru óþekktir sem valda því
að pólsjórinn berst í austurátt inn á
íslandshaf. Hugsanlegir orsaka-
valdar eru sveiflur í útstreymi
hafíss og pólsjávar frá Norðurís-
hafi, óvenjulegir vindar yfir
íslandshafi og óstöðugleiki í
Austur-Grænlandsstraumi.
Samkvæmt nýlegri grein í vís-
indariti (Aagaard og Carmack
1989) er talið að árlegt heildar-
ferskvatnsstreymi í Framsundi í
Austur-Grænlandsstraumi sé u.þ.b.
4% af heildarrúmmáli ferskvatns í
Norðuríshafi. (Ferskvatn er hér
skilgreint sem hafís og pólsjór
miðað við meðalseltu djúpsjávar.)
Slíkur ferskvatnsflutningur í Austur-
Grænlandsstraumi er af sömu
stærðargráðu og stærsta fljót
heims, Amasón. í meðalári berst
aðeins um 1 % af ferskvatnsmagni
Austur-Grænlandsstraums í austur
inn á íslandshaf og viðheldur þar
hæfilegri lóðréttri seltuaukningu.
Af þessu sést hve Austur-Græn-
landsstraumurinn er einangraður
frá íslandshafi. Lóðrétt seltuaukn-
ing í hafinu er einmitt hæfileg til
lóðréttrar endurnýjunar sjávarins á
veturna sem leiðir til djúpsjáv-
armyndunar og hefur áhrif um
2
rn'>'nd- Hlutfall pólsjávar (selta<34.4) á íslenska landgrunninu norðanlands i
rnetrunum í maí/júní. Lárétti tímaásinn sýnir árin frá 1964 til 1989 og
re>ti ásinn rúmmálshlutfall pólsjávarins.