Ægir - 01.09.1992, Page 15

9/92
ÆGIR
455
Gunnar Stefánsson
og Björn Æ. Steinarsson:
Um nýliðun
þorsks
síðasta tbl. Ægis birtist greir
q lr ^órólf Antonsson, Guðn;
SqU ðergsson og Sigurð Guðjóns
fisl< UfTI sveitiur ' veiði og nýliður
nvi A°^na' ^öfundar tengja samar
j 1 Un ýmissa fiskstofna og mæl
ferð^ Um^verfisÞátta. Hér er ;
eín'lnm a<^ mör8u áhugaver
1 enda er sýnt fram á tengs
J. \ nýliðunar fjölmarga stofn/
island.
Vrvi"
jn _ 'ss konar augljós misskiln
|y®Ur ræður þó ferðinni þegar á
Sy ,ar"r eru dregnar og er nauð-
nokSt að koma á framfær
rum athugasemdum. Höf
nýljUr n°ta óhæfan mælikvarða í
jr / Un °g gera sér ekki grein fyr
be) Vern'B unnt er að spá mur
kerrT Um ný**ðun heldur en frarr
3 - Ur ' greininni. Því verður héi
jn lr ^ynnt lauslega hvernig met-
stof^h^ ®æð' spágildis, nokkui
frarn eru kynnt, sýnt ei
rneó ^ ^ Unnt er að Sf3a nÝl'ðun
í nr margfalt meiri nákvæmni en
sýn,61^ ^eirra félaga og einnig ei
arhöf Vers vegna ályktanir grein-
bVí>oiUnda um ný|iðun °s upp-
ekki Þorskstofnsins standasl
H\af .er nýliðun?
frjálsf nar^ötunðar fara heldur
Ogþ6®3 með hugtakið nýliðun
aö iUr. Þaö nokkurn keim af því
rann 0 Undar starfa við laxfiska-
Samstt n'r' en Þar er ný|iðun og
ööru n'nS stofns með nokkuð
m haetti en t.d. hjá þorski.
Ber fyrst að nefna að þorskár-
gangar geta verið mörg ár í veiði
og sami fiskur getur hrygnt marg-
sinnis. Hér á eftir fylgja nokkrar
skilgreiningar sem notaðar verða.
Hugtakið stofnstærð er notað á
ýmsan hátt. Hér verður það notað
til að tákna fjölda fiska af tiltekn-
um aldursflokkum f sjó í upphafi
árs. Aðeins verður rætt um þorsk-
stofninn við ísland hér á eftir.
Árgangur nefnist sá hópur fiska
sem klaktist út sama árið. Þannig
muna menn eftir 83- og 84-ár-
göngunum sem voru stórir. Ár-
gangastyrkur er fjöldi fiska af á-
kveðnum árgangi við tiltekinn
aldur. Nýliðun er árgangastyrkur,
mældur sem fjöldi þriggja ára
þorska við upphaf árs.
hetta er eðlilegasta skilgreining
nýliðunar í þorskstofninn. Haf-
rannsóknastofnunin hefur notað
þriggja ára fisk sem viðmiðun, en
að sjálfsögðu væri hægt að nota
aðra aldursflokka sem viðmiðun
og einnig væri unnt að mæla
stofnstærð á öðrum tímum en við
upphaf árs. Aðalatriðið er hins
vegar að nota fjölda fiska í sjó
sem mælikvarða og verður nánar
skýrt hér á eftir hvers vegna t.d.
fjöldi eða þyngd fiska í afla geng-
ur ekki sem mælikvarði.
Hvað er sókn?
Sókn er almennt hugtak sem á
við hversu stíft er reynt að veiða
úr stofni. Sókn er yfirleitt mæld
með fiskveiðidauðanum, en hann
lýsir því hversu hátt hlutfall er
veitt úr hverjum árgangi. Nánari
skýringar á veiðidánartölum fást í
grein Kristjáns Þórarinssonar í
Fréttabréfi LÍÚ (sept. 1992). Aðrir
mælikvarðar eru einnig til á sókn
og má nefna fjölda togtíma hjá
togaraflotanum, fjölda netadaga í
sjó, fjölda í áhöfn, fjárfestingu í
flotanum o.s.frv. Allt eru þetta
misgóðir mælikvarðar á sama fyr-
irbærið og alltaf er tilgangurinn sá
að reyna að reikna áhrif veiða á
stofninn.
Til að skýra hvernig þessi hug-
tök mæla sama hlutinn er einfald-
ast að taka togveiðar með léleg-
um staðsetningartækjum. Tiltek-
inn togtími svarar til þess að hver
fiskur hafi tilteknar dánarlíkur. Sé
togtími tvöfaldaður má reikna
með auknum dánarlíkum hvers
fisks. Þar með má líka reikna með
að hærra hlutfall úr hverjum ár-
gangi sé veitt. Með bættum stað-
setningartækjum og veiðitækni
breytast samböndin milli togtíma
og fiskveiðidauða og af þeim sök-
um er nauðsynlegt að hafa aðra
mælikvarða á stofnstærð heldur
en þá sem eingöngu byggja á
veiðiskýrslum.
Þegar sótt er í stofn fer óhjá-
kvæmilega svo að hlutfall eldri
fisks í stofni minnkar. Hlutfall
yngri fisks í veiðum vex að sama
skapi. Ef stíft er sótt getur svo farið
að fiskurinn nái ekki að taka út
vöxt sinn nema að litlu leyti áður
en hann er veiddur. Við slíkar að-