Tímarit lögfræðinga - 01.01.1969, Page 73

hér á landi á þjóðveldistímanum. Um það vitnar vísubrot
það, sem tekið er upp úr Þverárvísum Sturlu Þórðarsonar,
en þar er borið lof á Þorgils skarða. Þess er einnig getið
í Sturlungu, að Þórður Rúfeyjarskáld hafi ort kvæði um
Þorgils Oddason á Staðarliób, og hafi laun komið fyrir.
Bendir það til þess, að slík kvæði hafi fremur þótt launa
verð en refsingar. Ekki er að efa, að Grágás telur umrædd
ákvæði til laga, en að öðru leyti ríkir þögn um tilefni
þeirra, frá livaða tíma þau séu og um framkvæmd þeirra,
ef nokkur hefur verið.
Um eina tegund lofkvæða hefur Grágás sérákvæði.
Bannað var að viðlögðum ströngum refsingum að yrkja
mansöngva til kvenna. Ekki er að efa, að þessi refsifyrir-
mæli liafa verið í lög tekin og með ráðum gerð. Höfundur
greinir nokkrar ástæður, sem líklegt er, að hér liggi til
grundvallar, og virðist mér sú veigamest, að mansöngur
gat valdið umtali um viðkvæman þátt í einkalífi konu.
Feður voru fastnendur dætra sinna, og gat umtal um einka-
mál þeirra, jafnvel þó að þær hefðu ekki gefið tilefni til
þess, spillt fyrir áformum feðranna um að velja þeim
góð gjaforð. Höfundur getur þess, að þrátt fyrir þungar
hegningarhótanir hafi margir mansöngvar verið kveðnir
í fornri tíð, og munu að minnsta kosti sumar heimildir
um það ekki verða rengdar.
Þegar höfundur ræðir um viðurlög við fjölmælum,
gerir hann meðal annars grein fyrir fullrétti eða fullréttis-
bótum, en það var sérstök fjárgreiðsla, sem sökunaut
var gert að greiða manni þeim, sem hann hafði misgert
við. Um þessi viðurlög voru fyrirmæli hæði í Grágás og
síðar í Jónsbók. í kaflanum um Jónsbókarákvæðin telur
höfundur fullrétti, bæði samkvæmt Grágás og Jónsbók,
til refsiviðurlaga, og er ég honum sammála um, að frá
réttarsögulegu sjónarmiði sé þar um rétta niðurstöðu að
ræða. Hins vegar er kunnugt, að ýmsir fræðimenn, eink-
um erlendir, hafa viljað telja fullrétti nokkurs konar
skaðabætur, eða að minnsta kosti í líkingu við miskabætur
Timarit lögfræðinga
67