Tímarit lögfræðinga - 01.07.1974, Blaðsíða 37

fullnýttar og munu ekki þola frekari sóknaraukningu, án þess að skjót
eyðing þeirra blasi við. En jafnvel þótt þetta sé ómótmælanleg stað-
reynd, keppast fiskveiðiþjóðir veraldar við að byggja sífellt stærri
og betur útbúna fiskveiðiflota, sem eru svo tæknivæddir, að þeir myndu
geta gjöreytt mikilvægum úthafsfiskistofnum á næstu árum, ef hverri
þjóð er heimilt að ausa úr auðlindum hafsins að eigin geðþótta, og ef
hömlulaus samkeppni verður látin ráða ríkjum enn um sinn á úthafinu.
1 engar grafgötur þarf um það að fara, að það ástand, sem nú ríkir,
mun óhjákvæmilega leiða til öngþveitis í fiskveiðum veraldar, nema
ný stefna sé mörkuð. Óhætt er því að fullyrða, að framleiðni auðlinda
hafsins, sem sífellt verða mikilvægara fæðuforðabúr, verður aðeins
tryggð með tilliti til þróunar síðustu ára, á þann hátt að fela strand-
ríkinu ábyrgðina á vaxandi arðgæfni þeirra. Á þann hátt yrði einnig
bundinn endir á það öngþveiti og þá skálmöld, sem leiðir af miðalda-
kennisetningunni um óskert frelsi til fiskveiða á úthafinu. Rök sann-
girni og réttlætis hníga einnig að því að fá strandríkinu ný réttindi í
þessu efni, þar sem það er einmitt strandríkið, sem byggir efnahag
sinn á eigin landgrunnsfiskimiðum, en ekki fjarlæg ríki, með fáeinum
undantekningum. Þess vegna hefur strandríkið miklu ríkari ástæðu
til þess en aðrir að veita fiskistofnum landgrunnshafsins nægilega
vernd og jafnframt að nýta þær auðlindir til hagsbóta fyrir íbúa
strandhéraðanna — en sú grundvallarheimild hlaut í fyrsta sinn viður-
kenningu í dómi Alþjóðadómstólsins í fiskveiðideilu Breta og Norð-
manna árið 1951.
Rétt er nú að kanna nokkru gjör þær ýmsu röksemdir, sem hníga
að því að Hafréttarráðstefna S.Þ. veiti einkalögsögu strandríkisins
viðurkenningu.
1. Verndun fiskistofna
Skoðum fyrst, hverjar eru afleiðingar alþjóðlegrar stjórnunar fisk-
veiða í Norður-Atlantshafinu síðustu áratugina.
Fiskistofnar bæði Norðvestur- og Norðaustur-Atlantshafs hafa búið
við samfellda stjórnun og rannsóknir af hálfu alþjóðlegra fiskveiði-
nefnda síðan styrjöldinni lauk. Meginmarkmið fiskveiðisamninganna,
sem settu á stofn fyrrgreindar nefndir, er það „að tryggja verndun
fiskistofnanna og skynsamlega nýtingu þeirra“ í Norður-Atlantshafi.1)
Lítum þess vegna stuttlega á 30 ára feril alþjóðlegrar stjórnunar á
þessu svæði með það markmið í huga að kanna, hvort unnt er að full-
yrða, að slík fjölþjóðleg stjórnun fiskistofna hafi borið góðan árangur,
eða hvort æskilegt er að reyna hér nýjar leiðir.
31