Tímarit lögfræðinga - 01.05.1985, Side 69

að hafa áhrif á ákvarðanir stjórnvalda. Þar verði aðrar ástæður að
koma til. Athyglisvert er að niðurstaða Hæstaréttar (sem og héraðs-
dómara) kemur heirn og saman við þessa skoðun. Hefur dómurinn að
þessu leyti ótvírætt fordæmisgildi og hlýtur að verða til eftirbreytni
fyrir þá sem í stjórnsýslunni starfa.
Það fyrirbrigði, sem hér um ræðir, þ.e. þegar ólögmætar ástæður
búa að baki stjórnvaldsákvörðun, hefur verið nefnt „valdníðsla" í ís-
lenskum stjórnarfarsrétti. Það orð er hins vegar ekki alls kostar
heppilegt vegna þess að það vísar fyrst og fremst til hinnar huglægu
afstöðu hjá þeim sem ákvörðun tekur eða umsögn lætur í té. Þótt ekki
sé unnt að horfa algjörlega framhjá hinni huglægu afstöðu þá skiptir
hitt þó meginmáli hvort ástæðurnar, hlutlægt séð, brjóti í bága við
lög, þ.e. lög í rýmri merkingu.
Því hefur alloft verið hreyft í dómsmálum hérlendis að stjórnvöld
hafi gerst sek um valdníðslu. Það er hins vegar aðeins í einu tilviki
að Hæstiréttur hefur lýst stjórnvaldsákvörðun ógilda vegna þess að
hún var álitin reist á ólögmætum grundvelli. Var hér um að ræða hrd.
1978, 782 („Sunnumálið").
Niðurstaða Hæstaréttar í „Sunnumálinu“ virðist einkum vera byggð
á eftirgreindum atriðum: I fyrsta lagi var brotið gegn hinni svo-
nefndu andmælareglu í stjórnsýslunni þar eð þess var ekki gætt að
leita álits handhafa flugrekstrarleyfis þess, sem málið snerist um,
áður en það var afturkallað. Því til viðbótar telur Hæstiréttur í dómi
sínum að samgönguráðuneytið hafi ekki fært neina þeirra ástæðna
fyrir afturköllun leyfisins sem greindar eru í 86. gr. loftferðalaga nr.
34/1964, en í því ákvæði eru taldar upp þær ástæður sem verða að
vera fyrir hendi til þess að slíkt leyfi verði afturkallað.
Þessum tveimur atriðum var hvorugu til að dreifa í „Dýraspítala-
málinu“, þ.e. því máli sem hér er fjallað um. Reglum um málsmeðferð
virðist hafa verið fylgt, a.m.k. er ékki annað gefið í skyn í dómunum
sjálfum. Hæstiréttur taldi augljóslega að í lögum nr. 31/1970 um dýra-
lækna hefði ekki verið að finna tæmandi upptalningu á þeim skilyrð-
um, sem uppfylla þurfti til þess að yfirdýralæknir mælti með umsókn
um dýralækningaleyfi, né heldur voru greindar í lögunum ástæður
sem heimiluðu honum að synja slíkri umsókn. Ekki verður annað ráðið
af dómi Hæstaréttar en þetta atriði hafi skipt verulegu máli við
úrlausn málsins. 1 dóminum segir, svo sem fyrr er fram komið: „ ...
verður að telja að yfirdýralæknir hafi all rúmar hendur um það, hvaða
atriði hann tekur upp í umsögn sína til landbúnaðarráðherra, enda
byggi hann niðurstöðu sína á málefnalegum forsendum“.
63