Tímarit lögfræðinga - 01.08.1987, Page 55

Þau lagaákvæði, sem hér að framan eru talin, leiða ein sér til þess,
að frekari umfjöllun er óþörf um, hvort skiptaráðandi fari með dóms-
vald. Þau svara hins vegar ekki hinu athugunarefninu, sem nefnt er í
upphafi þessa kafla, hverjar athafnir skiptaráðanda teljist dómsat-
hafnir. Virðist sem í eldri íslenskum og dönskum fræðiritum sé almenn
tilhneiging til að draga fram þá niðurstöðu, að flestar, ef ekki allar
embættisathafnir skiptaráðanda verði taldar til dómsathafna. Svo að
dæmi sé nefnt, hefur því sjónarmiði verið hreyft, að ráðstöfun skipta-
ráðanda á eign bús verði talin til dómsathafna. Tilefnið til svo víðtækra
ályktana hefur jafnan staðið í tengslum við það, að leitað er skýringa
á þeirri staðreynd, að ráðstöfun sem þessari verður ekki haggað með
málssókn fyrir almennum dómstólum. I því dæmi, sem að framan er
getið, verður ekki með neinu móti séð, að um dómsathöfn geti verið
að ræða. Það, að slík ráðstöfun verður ekki borin undir almenna dóm-
stóla, kemur ekki til af því, að þarna sé um sjálfstæða dómsathöfn að
ræða, heldur hinu, að ákvörðun um, að hún skuli eiga sér stað, hefur
áður verið tekin á skiptafundi, sem fram hefur farið fyrir rétti, og
telst ákvörðunin sem slík af þeim sökum til dómsathafna. Þörfin fyrir
aðgreiningu milli dómsathafna skiptaráðanda annars vegar og annarra
embættisathafna hans hins végar er miklu ríkari í öðru sambandi en
þessu. Athöfn skiptaráðanda getur ekki sætt málskoti til æðri réttar
nema að fullnægðu því frumskilyrði, að þar sé um dómsathöfn að ræða.
Þótt þar með verði ekki sagt, að allar dómsathafnir skiptaráðanda geti
einar sér orðið andlag málskots, er ástæða til að leitast við að draga
mörk milli þeirra og annarra embættisathafna af þessum sökum.
Þau viðfangsefni, sem skiptaráðandi hefur með höndum í tengslum
við búskipti, eru það fjölbreytileg, að erfitt virðist að móta eina réglu,
sem hæfir því hlutverki að skilja á tæmandi hátt milli dómsathafna
hans og annarra embættisathafna. Verður vart komist nær niðurstöðu
í þessum efnum en með því að taka afstöðu til hvers vafatilviks, og
mætti styðjast við eftirfarandi meginsjónarmið til leiðbeiningar í þeim
efnum:
1) I þeim tilvikum, sem sérstakar lagaheimildir fela skiptaráð-
anda viðfangsefni, sem ekki heyra til búskipta í venjulegum
skilningi, verður að gefa sér þau líkindi, að athafnir hans í þeim
efnum teljist dómsathafnir.
2) Þegar skiptaráðandi þingar í sérgreindum ágreiningsmálum,
svonefndum skiptaréttarmálum, og kveður upp úrlausn sína í þeim,
er án vafa um dómsathafnir að ræða.
49