Tímarit lögfræðinga - 01.08.1987, Page 59

Þetta atriði getur þó verið háð vafa, ef atvik eru þau, að dánarbú
höfðar mál á hendur manni eftir lok kröfulýsingarfrests í búið, og sá
krefst sýknu á grundvelli gagnkröfu, sem hann hefur ekki lýst í búið.
Eftir almennum réglum um réttindamissi vegna vanlýsingar ætti gagn-
krafa undir þessum kringumstæðu að hafa fallið niður. Þetta er þó
síður en svo óumdeilt. Eftir því sem best verður séð, er hvergi komið
nærri því að taka á þessu álitaefni í lögum nema í 2. tl. 32. gr. gþk, þar
sem fjallað er um rétt til skuldajafnaðar gagnvart þrotabúi. Kemur
þar fram sú regla, að þrotabú megi ekki framselja viðskiptabréf sín
fyrr en að liðnum kröfulýsingarfresti og ekki heldur síðar, hafi mót-
kröfu verið lýst og framsal yrði til þess, að réttur til skuldajafnaðar
glatast. Sú afstaða, sem fram kemur í þessu ákvæði, að banna framsal
fyrr en kröfulýsingarfrestur er á enda, virðist byggja á þeirri grund-
vallarforsendu, að réttur til að gera gagnkröfu til skuldajafnaðar glatist
við vanlýsingu og fyrst eftir lok kröfulýsingarfrests megi slá því föstu,
að gild gagnkrafa muni ekki koma fram. Verður að ætla, að þessi rök
veiti þeim sjónarmiðum nokkurn stuðning, að gágnaðili bús geti ekki
notað vanlýsta gagnkröfu til skuldajafnaðar við kröfu búsins á hend-
ur honum.
Við opinber skipti dánarbús geta aðstæður verið þær, að hinn látni
hafi með öðrum staðið í sólidarískri ábyrgð fyrir efndum kröfu. Kröfu-
hafi getur ekki undir þessum kringumstæðum fengið aðfararheimild
gagnvart samskuldurum hins látna með því einu að lýsa kröfum sínum
í dánarbúið. Ákvæði 1. mgr. 33. gr. skl. standa á hinn bóginn í vegi fyr-
ir því, að hann geti stefnt dánarbúi ásamt samskuldurum þess fyrir al-
menna dómstóla, eins og fram kemur í Hrd. 1962/907 og 1964/350. 1
þeim tilvikum hafði skiptaráðanda fyrir hönd dánarbús verið stefnt
ásamt öðrum til að þola dóm um greiðsluskyldu. Með dómum Hæsta-
réttar í málum þessum var kröfum á hendur dánarbúunum vísað sjálf-
krafa frá héraðsdómi á grundvelli áðurnefndrar reglu, en málin dæmd
að efni til gagnvart samaðilum þeirra. Af þessum niðurstöðum er ljóst,
að aðrir valkostir eru ekki í aðstöðu sem þessari en að skuldareigandi
lýsi kröfu sinni í búið, að því er varðar hinn látna skuldara, en höfði
mál með venjulegum hætti á hendur öðrum skuldurum.
Ef fyrir hendi eru skilyrði 220. gr. eml. til þess að höfða mál sem
eignardómsmál, kemur ekki til álita, að 1. mgr. 33. gr. skl. girði fyr-
ir þá meðferð, og ætti hinn almenni dómstóll lögsögu í slíku máli, þótt
dánarbú teldi til betri réttar. Yrði dánarbú, þegar svo er ástatt, að taka
til varna í málinu með venjulegum hætti. Sömu sjónarmið eiga við, ef
ógildingardómsmál er höfðað að hætti XIX. kafla eml. vegna skjals, sem
53