Tímarit lögfræðinga - 01.08.1987, Síða 73

að sú aðgerð stangist á við reglu 25. gr. skl. Sama þörf aðhalds til þing-
sóknar er fyrir hendi í skiptaréttarmálum og almennum einkamálum,
sem tapast með öllu, ef útivist leiðir ekki til neinna réttarverkana.
Virðist þannig mega nokkuð deila á forsendur og niðurstöður þessa
dóms.
Samkvæmt 38. gr. skl. á skiptaráðandi að leita sátta um ágreining,
sem rís við búskipti. Sátt, sem tekst um ágreining í sérstöku skipta-
réttarmáli, hefur sömu réttaráhrif og réttarsátt samkvæmt fyrirmæl-
um I. kafla eml., og má fullnægja ákvæðum hennar með aðför, að því
leyti sem skuldbindingar samkvæmt henni beinast að öðrum en því
dánarbúi, sem ágreiningsmálið hefur tengst.
6. ÚRLAUSNIR SKIPTARÉTTAR
I SÉRSTÖKUM SKIPTARÉTTARMÁLUM
Úrlausn skiptaréttar í sérstöku skiptaréttarmáli nefnist ávallt úr-
skurður, eins og víða kemur fram í ákvæðum skiptalaga og í málskots-
réglum 2. tl. 1. mgr. 21. gr. laga nr. 75/1973, ekki dómur.
Samkvæmt 3. tl. 190. gr. eml. eiga forsendur ekki að fylgja ályktar-
orði úrskurða skiptaréttar, nemi aðili krefjist þeirra og dómari máls-
ins telji ástæðu til, en heimild þessi á aðeins við, ef úrlausnin felur í
sér lokaákvörðun réttarins um ágreiningsefnið. Úrskurðir skiptarétt-
ar um réttarfarsatriði, sem upp kunna að koma undir rekstri máls,
eru þannig ávallt forsendulausir á sama hátt og í málum fyrir almenn-
um dómstól. Eins og orðalagi fyrrnefnds lagaákvæðis er háttað, verður
báðum þarnefndum skilyrðum að vera fullnægt, til þess að forsendur
fylgi ályktarorði úrskurðar. I greinargerð með frumvarpi því, sem varð
að lögum nr. 28/1981 og færði í lög ákvæði 3. tl. 190. gr. eml., segir á hinn
bóginn, að þar sé lagt til, að forsendur fylgi úrskurði, „ef aðili krefst
eða dómari telur það rétt“. Virðist þar gert ráð fyrir því, að annað
tveggja þessara skilyrða nægi til þess, að forsendur geti fylgt og þurfi
að fylgja úrskurði. Þrátt fyrir þetta misræmi milli lagatexta og grein-
argerðar er ljóst, að til þess hefur verið ætlast við setningu laga nr.
28/1981, að meginreglan yrði sú, að forsendur fylgi ekki úrskurðum
um lokaniðurstöðu skiptaréttarmála. Er sú regla um margt óeðlileg,
enda eru úrskurðir skiptaréttar oftast bæði að umfangi og um úrlausn-
arefni sambærilegir við dóma í almennum einkamálum, sem ávallt hafa
forsendur að geyma. Forsenduleysi úrlausnar getur hæglega valdið
bæði málsaðiljum og æðri rétti, komi til málskots, vandkvæðum að meta,
á hverju niðuretaða máls hefur verið byggð. Getur þannig komið til
67