Tímarit lögfræðinga - 01.08.1987, Síða 74

málskots, án þess að málsaðili geri sér einu sinni grein fyrir, hvers
vegna lyktir máls urðu með viðkomandi hætti. Er ekki heldur til hag-
ræðis fyrir æðri rétt að leysa úr máli, þar sem úrlausn héraðsdóms
hefur verið forsendulaus. Sýnist heppilegt af þeim sökum, að leitast
sé við að víkja frá aðalreglu 3. tl. 190. gr. eml. um forsenduleysi úr-
skurða. Þess má geta, að það hefur verið látið átölulaust af Hæsta-
rétti, þótt forsendur hafi fylgt úrskurði skiptaréttar, án þess að krafa
hafi komið fram um það af hendi aðilja.
Hér á undan hefur lögsaga skiptaréttar verið skilgreind með þeim
hætti, að það komi í hans hlut við opinber skipti dánarbús að leysa úr
nær öllum kröfum á hendur búinu og til eigna þess, auk þess sem hann
getur einn leyst úr ágreiningi varðandi það, hvernig með bú eigi að
fara, svonefnd innri málefni bús. Skiptarétt brestur hins vegar almennt
lögsögu til að kveða á um skyldu þriðjamanns gagnvart búi. Við úr-
lausn um kröfu á hendur búi, hvort sem um fjárkröfu er að ræða eða
kröfu um tilkall til hlutar, fela viðbrögð skiptaráðanda við ágreinings-
efni í úrskurði yfirleitt ekki annað í sér en það, hvort hann muni við
skipti bús taka tiltekna kröfu til greina. Við úrlausn ágreinings um
innri málefni bús hljóðar úrskurður á þann veg, að þar lýsir skiptaráð-
andi því yfir, hver fyrirætlun hans er um framkvæmd þess atriðis skipt-
anna, sem ágreiningur hefur orðið um. Úrskurðir skiptaréttar skapa
því í meginatriðum engin réttindi og baka engar skyldur utan vettvangs
skipta á viðkomandi búi og mæla aðeins fyrir um, hvernig búskiptun-
um verði hagað varðandi hið umdeilda atriði.
Ein afleiðingin af því, sem nú hefur verið greint, kemur fram, þeg-
ar litið er til þess, hvernig kröfugerð er hagað í skiptaréttarmáli. Al-
mennt verður krafa að vera í þeim búningi, að krafist sé tiltekinna við-
bragða skiptaráðanda, sem áhrif geta haft á framvindu búskiptanna.
Sóknaraðili skiptaréttarmáls getur, svo að dæmi sé nefnt, krafist þess,
að bú verði tekið til opinberra skipta, að hlutur verði skrifaður upp
sem eign bús, að honum verði afhentur hlutur úr búi eða að fjárkrafa
hans á hendur búi verði tekin til greina, þannig að hann fái hana
greidda að fullu eða tiltölu við úthlutun úr búinu, eftir því sem efni
þess hrökkva til. Sóknaraðili skiptaréttarmáls krefst þess hins vegar
ekki, að viðurkenndur vei'ði eignarréttur hans að hlut í vörslum bús
eða að því verði slégið föstu, að búi beri að greiða honum fjárkröfu.
Þótt orðalag kröfugerðar verði að vera með þeim hætti, sem hér á
undan segir, kunna kröfur að geta stuðst við málsástæður annars eðl-
is. Sóknaraðili máls, sem krefst afhendingar hlutar úr búi, getur stutt
kröfu sína við þá málsástæðu, að hann sé réttur eigandi hlutarins og
68