Tímarit lögfræðinga - 01.08.1987, Page 75

eigi því tilkall til afhendingar hans. Ef úrskurður skiptaréttar í ágrein-
ingsmáli yrði byggður á slíkri málsástæðu, yrðu ályktarorð hans ekki
þau, að viðurkenndur væri eignarréttur sóknaraðilans að hlutnum,
heldur að hluturinn verði afhentur sóknaraðilanum við búskiptin.
Skiptarétturinn er þannig aðeins að lýsa því yfir, hvað hann hyggst
sjálfur gera, en ekki að slá því endanlegu föstu, hvernig réttindum
málsaðilja sé háttað að öðru leyti. Á sama hátt og nú hefur verið greint
hagar varnaraðili í skiptaréttarmáli kröfugerð sinni á þann veg, að
hann krefst þess, að kröfum sóknaraðila verði hafnað eða að kveðið
verði svo á í úrskurði skiptaréttar, að búskiptum verði hagað á ein-
hvern annan tiltekinn veg en þann, sem sóknaraðilinn krefst. Varnar-
aðili krefst hins vegar aldrei sýknu, svo sem eðlilegt er, með því að
krafa sóknaraðilans miðar ekki að því að fá því slegið föstu, að varn-
araðili beri tiltekna skyldu, heldur því að kalla fram tiltekna aðgerð
skiptaráðanda við búskiptin.
Eins og áður hefur komið fram, getur skiptaréttur með úrskurði
sínum í ágreiningsmáli lagt þá skyldu á annan málsaðilann að greiða
gagnaðilanum málskostnað. Slík ákvæði í úrskurði eru aðfararhæf.
Felst í þessu atriði undantekning frá áðurgreindum sjónarmiðum um,
að ekki sé hægt í skiptaréttarmáli að gera kröfu, sem hefur að tilgangi
að leggja skyldu á gagnaðila málsins.
Álitamál er, á hvern veg úrskurður skiptaréttar á að hljóða, ef
komist er að þeirri niðurstöðu, að þeir annmarkar séu á málatilbúnaði
sóknaraðilans, sem í almennu einkamáli leiða til frávísunar máls frá
dómi. 1 úrskurði skiptaréttar er hvort heldur hægt að hafna kröfum
sóknaraðila vegna slíkra annmarka eða vísa málinu frá rétti. Ef farin
er sú leið að hafna kröfum sóknaraðila á þessum grundvelli, fylgja
þeirri úrlausn engin þau réttaráhrif, sem girða fyrir nýjan málarekstur
um ágreiningsefnið, að bættum annmörkum á málatilbúnaði í hinu fyrra
máli. Sú orðnotkun, að vísa máli frá rétti, hefur þannig engan sérstakan
tilgang annan en þann að árétta, að í úrskurði í málinu sé ekki tekin
afstaða til efnishliðar þess. I dómasafni Hæstaréttar má finna dæmi
um málalok á báða vegu. Almennt hefur þó verið litið svo á, að skipta-
rétti sé rétt að hafna kröfum sóknaraðila í tilvikum sem þessum, en
ekki að vísa máli frá rétti.
Úrlausnarvald skiptaréttar er, eins og áður hefur komið fram, af-
markað með þeim hætti, að úrskurðum hans geta eðli málsins samkvæmt
almennt ekki fylgt samsvarandi réttaráhrif og úrlausnum almennra
dómstóla um réttindi manna og skyldur. 1 ljósi þess, að úrlausn skipta-
réttar tekur almennt afstöðu til þess eins, hvernig fari um tiltekið atriði
69