Tímarit lögfræðinga - 01.04.1988, Page 40

fyrir liggur gild úrlausn erlends dómstóls, sem veitt hefur skilnað,
sbr. t.d. norskan dóm í Rt. 1954.568.35)
Vafi er um það, hvort erlendur sýknudómur í skilnaðarmáli hafi
frávísunaráhrif. Erlendur dómur, sem veitir skilnað, er viðurkenndur,
af því að hann breytir því réttarástandi, sem er og skapar nýtt. Þessi
rök eiga ekki við um sýknudóma. Sýnist því hæpnara að láta erlenda
sýknudóma hafa þau áhrif hér á landi, að stefnandi geti ekki höfðað
mál fyrir íslenskum dómstólum eða fengið úrlausn hjá valdsmanni,
að öðrum skilyrðum fullnægðum.36)
Fordæmisáhrif erlends skilnaðardóms lýsa sér í því, að dómurinn
verður lagður til grundvallar hér á landi í dómsmálum, þar sem það
hefur þýðingu, hvort hjónabandinu hefur verið slitið eða ekki.37) Er-
lendur skilnaðardómur getur einnig í öðrum samböndum haft þýðingu
að lögurn, t.d. erlendur lögskilnaður varðandi heimild til þess að ganga
í hjúskap að nýju hér á landi og erlendur skilnaður að borði og sæng
sem undanfari lögskilnaðar hér á landi. Um fordæmisáhrif erlends
skilnaðardóms má benda á Hrd. 1972.1061, þar sem íslenskur maður og
bresk kona, sem fengið höfðu skilnað með úrskurði bresks dómstóls,
deildu um forræði yfir barni sínu í innsetningarmáli fyrir fógetarétti
Reykjavíkur. Segir í dómi Hæstarétttar, að ekki séu bornar á það
35) Segja má, að bæði almannahagsmunir (rcttareining og réttaröryggi) og hagsmunir
dómhafa samkvæmt erlendunt skilnaðardómi mæli með því, að dómurinn hafi hvort
tveggja, fordæmis- og frávísunaráhrif. Dómhafi þarf að geta treyst því, að um endan-
legan dóm sé að ræða, þannig að hann verði ekki dreginn inn í ný málaferli um sama
sakarcfnið. Á þessu sjónarmiði var byggt í norskum dómi í Rt. 1954.56S. Norsk hjón
voru gefin saman í Noregi 1939. Maðurinn sigldi á stríðsárunum m.a. til Bandaríkjanna,
þar sem hann fékk ríkisborgararétt. Árið 1943 fékk maðurinn skilnað frá konu sinni
í Texas og gekk þar í hjónaband að nýju. Konan bjó í Noregi öll stríðsárin, og árið
1946 fékk hún viðurkenningu dómsmálaráðuneytisins norska á þvf, að með skiln-
aðinum í Texas hefði hjúskap hennar og manns hennar verið slitið. Sama ár kom
maðurinn í heimsókn til Noregs og þá höfðaði konan mál á hendur honum með
kröfu um skilnað, framfærslueyri og búskipti. Á öllum dómsstigum var kröfum kon-
unnar vísað frá dómi.
36) Umhugsunarefni er, hvort stcfnandi í erlendu skilnaðarmáli, sem fengið hefur sýknu-
dóm í hendur, geti í nýju skilnaðarmáli hérlendis byggt á sömu skilnaðarástæðu og
hann gerði í erlenda málinu. Um það efni sjá Torben Svenné Schmidt, International
skilsmisse- og separationsret, bls. 389-390. Niðurstaða hans um það efni virðist sú,
að þetta fari eftir reglum f því landi, þar sem dómurinn var kveðinn upp. Samkvæmt
orðanna hljóðan tekur 22. gr. Norðurlandasamningsins um hjúskap, ættleiðingu og
lögráð, sbr. lög nr. 29/1931 og lög nr. 95/1973, einnig til sýknudóma í skilnaðar-
málum. Sjá um það efni nánar Torben Svenné Schmidt, sama rit á bls. 390 og 419,
en hann telur stefnanda máls, sem fengið hefur norrænan sýknudóm f hendur, geta
höfðað nýtt skilnaðarmál í Danmörku, ef hann ber fyrir sig aðrar skilnaðarástæður
en þær, sem fyrri dómur hafnaði.
37) Torben Svenné Schmidt, International skilsmisse- og separationsret, bls. 448.
34