Tímarit lögfræðinga - 01.04.1988, Síða 42

Það er umhugsunarefni, sem ekki hefur komið til kasta íslenskra
dómstóla, að því er séð verður, hvort undantekningin frá meginregl-
unni um réttarverkanir erlendra dóma sé ekki víðtækari en nefnt var
hér að framan og taki auk ógildingar- og skilnaðardóma almennt til
erlendra dóma, er varða persónulega réttarstöðu manna. Þau rök, sem
áður voru nefnd og mæla með því, að viðurkenna beri erlenda skiln-
aðar- og ógildingardóma, eiga einnig við um aðra þá dóma um persónu-
lega stöðu manna, sem hér voru nefndir, þ.e. synjun viðurkenningar
getur leitt til óvissu um réttarstöðu viðkomandi einstaklinga.39) Verð-
ur fróðlegt að sjá, hvernig íslenskir dómstólar taka á því álitaefni,
ef á það reynir.
VII. ALMENN SKILYRÐI VIÐURKENNINGAR.
Til þess að unnt sé að viðurkenna erlenda skilnaðar- og ógildingar-
dóma og e.t.v. aðra dóma á sviði sifjaréttar, þarf ákveðnum lágmarks-
skilyrðum að vera fullnægt. Skilyrðin hljóta þó jafnan að vera mismun-
andi eftir því, um hvers konar dóm er að ræða.40)
Það er jafnan forsenda fyrir viðurkenningu erlends dóms, að sá dóm-
stóll, sem kvað upp dóminn, hafi skv. eigin landslögum átt lögsögu
yfir málsaðiljum og sakarefninu. Má hér til hliðsjónar nefna Hrd.
1984.1444. Með þeim dómi var íslenskt ættleiðingarleyfi ógilt, þar sem
íslensk stjórnvöld brast heimild til þess að veita leyfið. Ættleiðandi
var talinn hafa átt heimilisfesti í Svíþjóð á þeim tíma, sem um ættleið-
ingu var sótt, og bar honum því skv. lögum nr. 29/1931 að sækja um
ættleiðingu til yfirvalda í Svíþjóð. Eins er hugsanlegt, að það gæti leitt
til synjunar á viðurkenningu erlends dóms hér á landi, ef erlendi dóm-
stóllinn hefur byggt lögsögu sína yfir málsaðiljum á reglum, sem and-
stæðar teldust íslenskum lögsögureglum.41)
Erlendur dómur verður að vera lögmætur að efni til samkvæmt lög-
um þess lands, þar sem hann var kveðinn upp. Loks er það skilyrði,
að dómurinn sé ekki ósamrýmanlegur réttarskipulagi landsins, þ.e. svo-
39) Á þessu sjónarmiði er byggt í dönskum rétti, sbr. t.d. Allan Philip, áður tilvitnað
rit á bls. 120 og Bernliard Gomard, áður tilvitnað rit á bls. 478-479.
40) Ailan Philip, áður tilvitnað rit á bls. 115.
41) O. A. Borum er þeirrar skoðunar í áður tilvitnuðu riti á bls. 204, að úrlausn þess
í Danmörku, hvort erlendur dómstóll i skilnaðarmáli hafi átt lögsögu „ . .. má afgpres
efter vor opfattelse ... ", þ.e. hvort danskir dómstólar hefðu skv. dönskum reglum
átt lögsögu í sambærilegum tilvikum.
36