Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Page 45

lögum um ávana- og fíkniefni, getur fangelsismálastofnun ákveðið hvort skil-
yrðum skuli breytt, tími sem samfélagsþjónusta er innt af hendi skuli lengdur
eða hvort dómur um refsivist komi til afplánunar. I þeim tilvikum gildir ofan-
nefnd regla, þ.e. tímalengd refsivistar er metin með hliðsjón af samfélags-
þjónustu sem þegar er innt af hendi.
Hér er það því mat fangelsismálastofnunar á eðli skilorðsbrots sem liggur til
grundvallar. Ekki er gert ráð fyrir að öll frávik frá vinnuáætlun verði talin brot
á skilyrðum og vegna minni háttar frávika er munnleg áminning látin nægja, t.d.
ef samfélagsþjónn mætir of seint til vinnu. í þeim örfáu tilvikum sem slík
munnleg áminning hefur verið veitt, hefur það reynst fullnægjandi. Skrifleg
áminning er „alvarlegri“ ef svo má segja, þ.e. henni er beitt sem einskonar
viðvörun um að ítrekun skilorðsbrots kunni að leiða til þess að samfélagsþjóni
verði gert að afplána eftirstöðvar refsingar sinnar. Slík skrifleg áminning er birt
samfélagsþjóni, sbr. 3. mgr. 8. gr. 1. 55/1994, en áður er andmælaréttar gætt, sbr.
13. og 14. gr. stjómsýslulaga.
í þessu sambandi er rétt að geta þess að umboðsmaður Alþingis hefur fjallað
um nokkuð áþekkt tilvik, þar sem til úrlausnar var rof á skilyrðum reynslu-
lausnar. I stuttu máli sagt telur umboðsmaður að í rökstuðningi úrlausnar
stjórnvalds um reynslulausn megi ekki lýsa því yfír að fangi hafi gerst sekur um
ótvírætt refsilagabrot, sem dómur hefur ekki gengið um. Er það byggt á því, að
samkvæmt 2. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu sem nú hefur lagagildi á
Islandi, sbr. lög nr. 62/1994, sé kveðið svo á, að hver sá sem borinn sé sökum um
refsiverða háttsemi skuli talinn saklaus uns sekt hans sé sönnuð. Hins vegar
útiloki mannréttindasáttmálinn ekki að í þessu efni sé byggt á því að rökstuddur
grunur liggi fyrir um refsivert brot. Umboðsmaður Alþingis beinir þeim tilmæl-
um til dóms- og kirkjumálaráðuneytisins sem æðsta stjórnvalds á þessu sviði, að
rökstuðningur í tilvikum sem þessum samrýmist mannréttindasáttmálanum og
einnig er því beint til ráðuneytisins að taka til athugunar hvaða lagabreytingar
séu nauðsynlegar á grundvelli fyrrgreinds ákvæðis mannréttindasáttmálans.
Telja verður vafalaust að ákvæði 8. gr. 1. nr. 55/1994 komi þar til skoðunar.
Akvörðunum fangelsismálastofnunar skv. 8. gr. verður skotið til samfélags-
þjónustunefndar og er ákvörðun nefndarinnar endanleg, sbr. 4. mgr. 8. gr. lag-
anna. Hins vegar frestar kæra ekki réttaráhrifum ákvörðunar nema æðra
stjórnvald taki ákvörðun þar um, sbr. 29. gr. stjórnsýslulaga.
Ljóst er af þeirri reynslu sem nú þegar er fengin að þeir samfélagsþjónar sem
starfa úti í samfélaginu í dag eða hafa lokið störfum eru staðráðnir í að standast
skilyrði samfélagsþjónustu sem þeim eru kynnt strax í upphafi. Vilja þeir allt til
vinna í stað þess að afplána refsivist og leggja sig fram við að gera sitt besta.
Ofangreindri 8. gr. hefur því eins og fyir segir afar sjaldan verið beitt.
6. TÖLULEGAR UPPLÝSINGAR
A árinu 1995 bárust fangelsismálastofnun alls 168 dómar sem hefðu getað
komið til álita varðandi samfélagsþjónustu, þar af bárust alls 89 dómar eftir
121