Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Side 47

vegna umferðarlagabrota. Slíkir menn eiga það hins vegar sammerkt að
persónulegir hagir þeirra hafa breyst verulega. Margir hverjir eru í dag fjöl-
skyldumenn með fasta atvinnu, aðrir virðast hafa breytt lífi sínu til betri vegar
og hafa leitað sér aðstoðar við fíkniefna- eða áfengisvanda sínum með góðum
árangri. Af sakarvottorði slíkra manna má einnig sjá ákveðin skil og oft hafa
þeir ekki framið refsiverð brot svo árum skiptir. Mikill hluti samfélagsþjóna
hafa gengist undir fíkniefna- og áfengismeðferð í einhverri mynd og sumir oftar
en einu sinni.
Samfélagsþjónusta var talið vera úrræði sem myndi henta ungum afbrota-
mönnum einkar vel. Eru samfélagsþjónar flestir á aldrinum 21-37 ára og aðeins
örfáir eru yfir 45 ára aldri. Karlmenn eru almennt í miklum meirihluta dómþola
og gildir það einnig um umsækjendur samfélagsþjónustu. Hafa aðeins fimm
konur sótt um samfélagsþjónustu og voru þrjár þeirra samþykktar af samfélags-
þjónustunefnd. Mikill hluti samfélagsþjóna er í sambúð eða hjúskap og hefur
börn á framfæri sínu. Þess má geta að flestir samfélagsþjónar hafa aðeins lokið
grunnnámi og nokkur hluti þeirra hefur auk þess stundað eða lokið einhverju
iðnnámi.
Almennt var gert ráð fyrir að samfélagsþjónn sinni vinnu eða námi samhliða
samfélagsþjónustu, sem þá er unnin í frítíma hans, og er það langalgengast. í
greinargerð með lögunum segir að það eitt að dómþoli sé atvinnulaus á þeim
tíma sem fjallað er um beiðni hans eigi ekki að koma í veg fyrir að hann teljist
hæfur til samfélagsþjónustu, enda sé líklegt að hann fái vinnu í náinni framtíð
eða séu tryggð önnur kjör er nægi honum til lífsviðurværis. Segja má að
samfélagsþjónustan gefi þeim sem atvinnulausir eru byr undir báða vængi en
oft hafa þeir setið aðgerðalausir vegna yfirvofandi afplánunar í stað þess að
leita sér að vinnu.
7. HUGSANLEG ÁLITAEFNI
Það er ekkert svo gott að ekki megi gera betur. Álitaefni og hugmyndir um
úrbætur eða breytingar koma oft ekki fram fyrr en einhver reynsla er komin á
hlutina. I dag er fullsnemmt að leggja fram tillögur um hugsanlegar breytingar
en hins vegar er ljóst að ýmislegt má taka til skoðunar síðar. Má sem dæmi
nefna nokkur atriði. í 1. gr. laganna segir að hafí maður verið dæmdur í allt að
þriggja mánaða óskilorðsbundna refsivist sé heimilt, ef almannahagsmunir
mæli ekki gegn því, að fullnusta dóminn þannig að í stað refsivistar komi
ólaunuð samfélagsþjónusta. Orðalag greinarinnar virðist ótvírætt og hefur
greinin verið túlkuð samkvæmt orðanna hljóðan. Samt sem áður hafa heyrst
óánægjuraddir um túlkun hennar og hafa menn talið að rétt sé að blandaðir
dómar heyri undir greinina þar sem aðeins hluti tildæmdrar refsingar er
skilorðsbundinn. Greinargerð útilokar þennan möguleika hins vegar með öllu
en þar segir beinlínis að blandaðir dómar komi ekki til álita. Vakin hefur verið
athygli dóms- og kirkjumálaráðuneytisins á ábendingum um hugsanlega mis-
munun dómþola í tilvikum sem þessum. Má þess geta í þessu sambandi að hjá
123