Tímarit lögfræðinga - 01.06.1996, Qupperneq 48

umboðsmanni Alþingis liggur fyrir mál þar sem að dómþoli óskar eftir túlkun
á fyrrnefndri lagagrein en hann telur það fela í sér mismunun að dómþolum sé
eigi gert kleift að taka vararefsingu fésekta út með samfélagsþjónustu í stað
varðhalds. Hafnaði samfélagsþjónustunefnd umsókn hans með beinni vísan til
orðalags 1. gr.
Eins og fyrr hefur verið vikið að, skal dómþoli óska eftir því skriflega við
Fangelsismálastofnun ríkisins, eigi síðar en hálfum mánuði áður en hann átti
upphaflega að hefja afplánun refsivistar, sbr. 1. tl. 1. mgr. 2. gr. 1. 55/1994. í 1.
mgr. 7. gr. laganna er að finna undantekningu frá þessum tímamörkum, en þar
segir að unnt sé að víkja frá þeim ef sérstakar ástæður mæla með því. Ekki er
ólíklegt að hálfs mánaðar viðmið meginreglunnar komi til endurskoðunar enda
má deila um hvað sé heppilegast í þessu tilviki og hvort frestur þessi sé yfirleitt
nógu langur. Einnig má velta því fyrir sér hvemig megi túlka undantekningar-
reglu 1. mgr. 7. gr. og orðalagið „sérstakar ástæður“. í greinargerð með tillögu
að viðauka við hegningarlög frá 1990 var gert ráð fyrir annarri reglu um
tímafresti en miðað var við að dómþoli skyldi sækja um samfélagsþjónustu eigi
síðar en þremur mánuðum eftir að hann var upphaflega boðaður til að hefja
afplánun refsivistar. Segir í greinargerðinni að þessi tímamörk hafi verið valin
með hliðsjón af því að almennt sé heimilt að veita allt að 8 mánaða (nú 6
mánaða) frest á því að hefja afplánun refsivistar. Ennfremur segir að þau tilvik
séu höfð í huga þegar líklegt er að fallist verði á beiðni dómþola, en af óvið-
ráðanlegum ástæðum hafi beiðnin ekki borist innan almenna frestsins. Þetta
sama orðalag er að finna í greinargerð með núgildandi lögum um samfélags-
þjónustu þrátt fyrir breytta og þrengri viðmiðunarreglu. Hugsanlega mætti því
túlka undantekningarregluna með rýmri hætti en ella.
Samfélagsþjónustunefnd hefur samkvæmt 2. mgr. 5. gr. laga nr. 55/1994
endanlegt ákvörðunarvald um niðurstöður sínar. Hér er því málskot til æðra
stjórnvalds ekki mögulegt og hafa dómþolar sem telja sér mismunað með
lögunum farið þá leið að leita til umboðsmanns Alþingis. Ljóst er að sam-
félagsþjónusta eru ekki réttindi sem öllum dómþolum eru tryggð, eins og áður
hefur komið fram, heldur er þeim sem uppfylla skilyrði laganna aðeins veittur
réttur til þess að sækja um fullnustu dóms með þessum hætti. Því má deila um
hvort hér sé um það mikilsverð réttindi að ræða að möguleikinn á málskoti sé
eðlilegur kostur. Liggi hins vegar fyrir ákvörðun fangelsismálastofnunar um
viðbrögð við skilorðsrofum á samfélagsþjónn möguleika á því að skjóta þeirri
ákvörðun til samfélagsþjónustunefndar, sbr. 3. og 4. mgr. 9. gr. laganna. Er þetta
eðlilegt þar sem að hér er um íþyngjandi ákvörðun að ræða þar sem samfélags-
þjónn kann að verða sviptur áður veittum réttindum.
Að lokum má láta þess getið og af gefnu tilefni að bagalegt er að á saka-
vottorði dómþola komi ekki fram að viðkomandi gegni samfélagsþjónustu.
Verður að telja það nauðsynlegt og í raun forsendu þess að dómstólum sé unnt
að beita 1. mgr. 8. gr. I. 55/1994 vegna skilorðsrofa fremji dómþoli nýtt brot
eftir að samfélagsþjónusta er ákveðin. I ákvæðinu er sem fyrr segir lögð sú
124