Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Blaðsíða 32

athygli á úrskurði Mannréttindanefndar Evrópu í málinu X gegn Hollandi frá
árinu 1976, þar sem nefndin virðist komast að þeirri niðurstöðu að orðasam-
bandið „telja sekan“ (e. held guilty) í 1. mgr. 7. gr. mannréttindasáttmálans sé
takmarkað við sakfellingu vegna refsiverðrar háttsemi (e. conviction for a
criminal offence).23 Þann 7. október 1988 kvað Mannréttindadómstóllinn upp
dóm í málinu Salabiaku gegn Frakklandi.24 Atvik málsins voru þau að Sala-
biaku var gefið að sök að hafa framið brot á frönskum tollalögum með því að
hafa flutt inn í landið kistu með ólögmætum vamingi. Ósannað þótti hins vegar
að ákærði hafi vitað um innihald kistunnar. Þrátt fyrir það var Salabiaku sak-
felldur fyrir frönskum dómstólum, enda byggði refsiákvæði tollalaganna á hlut-
lægum grunni, þ.e. nægjanlegt var að sanna vörslur ákærða á ólögmætum varn-
ingi við innflutninginn. Salabiaku hélt því fram fyrir mannréttindadómstólnum
að sönnunarbyrðinni hefði verið snúið við og væri það brot á 2. mgr. 6. gr.
mannréttindasáttmálans. Dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu að ákvæði 2.
mgr. 6. gr. sáttmálans bannaði ekki í öllum tilvikum líkindareglur við sönnun á
refsiverðri háttsemi. Þá tók dómstóllinn það sérstaklega fram að aðildarríkj-
unum væri heimilt í ákveðnum tilvikum að refsa fyrir tilvist hlutlægra atvika án
þess að fyrir hendi væri ásetningur eða gáleysi.25
Af dómi mannréttindadómstólsins í Salabiakumálinu má að minnsta kosti
draga þá ályktun að ákvæði 2. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans banni ekki
setningu refsiákvæða í landsrétti, sem fela í sér hlutlæga refsiábyrgð ein-
staklinga.26 Til þess er hins vegar að líta að orðalag niðurstöðunnar er víðtækt
og er að engu leyti takmarkað við beitingu 2. mgr. 6. gr. sáttmálans. Virðist nið-
urstaðan jafnvel gefa það til kynna að aðildarríkjunum sé að meginstefnu til
heimilt að setja hlutlægar refsireglur, án þess að slíkt feli í sér brot á þeim
réttindum, sem sáttmálanum er ætlað að vernda. Ef þessi víðtæka ályktun stenst
virðist óhætt að fullyrða að niðurstaða Hæstaréttar í Bjartsmálinu frá árinu 1995
geti tæpast sótt stuðning til ákvæða mannréttindasáttmálans, eins og þau hafa
verið túlkuð í réttarframkvæmd stofnana Evrópuráðsins til þessa.
Þótt vafasamt kunni að þykja að forsendur Hæstaréttar í dóminum frá 1995
geti leitt til annarrar niðurstöðu en þeirrar að fyrri málsliður 1. mgr. 69. gr.
stjórnarskrárinnar, eins og henni var breytt með 7. gr. stjórnarskipunarlaga nr.
23 X. g. Hollandi (Úrskurður Mannréttindanefndar Evrópu 6. júlí 1976) 6 Decisions and Reports,
bls. 184 (1976). Sjá hér David J. Harris, Michael O'Boyle & Chris Warbrick, sama rit, bls. 275.
24 Salabiaku g. Frakklandi (Dómur 7. október 1988), Series A 1989, Nr. 141.
25 I enskri þýðingu dómsins segir orðrétt í 27. lið: „As the Govemment and the Commission have
pointed out, in principle the Contracting States remain free to apply the criminal law to an act
where it is not carried out in the normal exercise of one of the rights protected under the Convention
[...] and, accordingly, to define the constituent elements of the resulting offence. In particular, and
again in principle, the Contracting States may, under certain conditions, penalise a simple or
objective fact as such, irrespective of whether it results from criminal intent or from negligence.
Examples of such offences may be found in the laws of the Contracting States".
26 David J. Harris, Michael O'Boyle & Chris Warbrick, sama rit, bls. 244.
26