Tímarit lögfræðinga - 01.05.1999, Qupperneq 58

öðrum forgöngu um að stofna gegn kvótakerfinu,54 Valdimar Jóhannesson, líkir
Davíð Oddssyni forsætisráðherra við ýmsa blóðugustu böðla tuttugustu aldar,
svo sem Adolf Hitler, Jósep Stalín og Ídí Amín.55 Sverrir Hermannsson, fyrr-
verandi bankastjóri, segir, að kvótakerfið sé „vitfirring“, og hefur hann stofnað
sérstakan stjórnmálaflokk, Frjálslynda flokkinn, í þeim tilgangi að hnekkja því.
Þessir menn og skoðanabræður þeirra hafa kallað útgerðarmenn „sægreifa“ og
verslun þeirra með veiðiheimildir „kvótabrask“.56 Það er ljóst af þessum stór-
yrðum og mörgu öðru, að kvótakerfið er afar umdeilt. Þetta kemur réttlætinu
við að því leyti, að réttlæti er eða á að vera það, sem bindur menn saman í eina
heild.57 Réttlætið á að sameina, ekki sundra. Það felst í þeim lágmarksdygðum,
sem gera fólki kleift að búa saman.
Þá vaknar fróðleg spuming: Hefði eitthvert annað kerfi til lausnar ofveiði-
vandanum stuðlað að meiri friði? Um það má efast. Þegar litið er til annarra
landa, blasir við, að mestum erfiðleikum er þar bundið að fá hagsmunaaðila í
sjávarútvegi til að sætta sig við skynsamlega stjórn fiskveiða. Þar er fiskiskipa-
flotinn víðast allt of stór, fiskistofnar í bráðri hættu og afkoma útgerðarfyrir-
tækja mjög slæm. Nægir að minna á, hvemig farið hefur fyrir Færeyjum, Ný-
fundnalandi og sjávarútvegi í ríkjum Nýja Englands. Islendingar hafa náð betri
tökum á stjórn fiskveiða en nokkur önnur þjóð, vegna þess að hér voru útgerð-
armenn hafðir með í ráðum. Hugsum okkur, að svo hefði ekki verið, heldur
hefði ríkið til dæmis boðið upp veiðiheimildir á íslandsmiðum. Þá hefði skollið
á sannkallað þorskastríð á þurru landi, hatrammar deilur orðið, vafalaust ein-
hverjar hinar hörðustu á öldinni. Kvartanir ýmissa áhugamanna um það, að fá-
mennum hópi hafi verið afhentar veiðiheimildirnar endurgjaldslaust, em satt að
segja eins og hvísl í samanburði við það neyðaróp, sem heyrst hefði, þegar að-
gangur hefði skyndilega verið takmarkaður að fiskimiðunum og helmingur
útgerðarfyrirtækja orðið gjaldþrota. Hagkerfið íslenska hefði þá riðað til falls.
Það kann að hljóma undarlega í miðjum stóryrðaflaumnum um kvótakerfið,
sérstaklega hina upphaflegu úthlutun veiðiheimilda án endurgjalds, að ein
meginrökin fyrir því eru einmitt, að það var betur til þess fallið að varðveita
54 Andstaða við kvótakerfið var jafnvel gert að baráttumáli fyrir forsetakjör 1996, sjá Valgerði
Bjamadóttur: „Pétur Hafstein - ópólitískur forseti" í Morgunblaðinu 26. júní 1996. Valgerður, sem
var kosningastjóri Péturs Hafsteins, sagði þar: „Dómarinn Pétur skilaði sératkvæði í Hæstarétti um
kvótann. Hann sagði það grundvallarreglu í lögum landsins, að fiskurinn í sjónum sé eign
þjóðarinnar. Þess vegna væri ekki hægt að borga mönnum, sem einhvem tíma áttu skip, fyrir nýjan
kvóta, sem skipið fær. Það er trúlegt, eða hitt þó heldur, að þeir, sem hafa gefíð örfáum einstakl-
ingum auðlindina, tefli fram forsetaefni, sem aldrei hræðist að standa við skoðanir sínar, hvort held-
ur þær falla í jarðveg valdhafanna eða ekki“. Valgerður vísar hér til hæstaréttardóms 1996, sjá
Hœstaréttardóma 1996, 126. bls. o.áfr., þar sem skera skyldi úr því, hvort aflareynsla í skarkola,
sem nýttist síðar við úthlutun á veiðiheimildum (aflahlutdeild), skyldi fylgja báti við kaup.
55 „Sviptum Davíð völdum" (viðtal) í DV 12. desember 1998.
56 Sbr. Þorstein Gylfason: „Fiskur, eignir og ranglæti" í Réttlœti og ranglœti, 109. bls.
57 Sbr. David Hunte: An Enquiry Concerning the Principles of Morals, III., I., í Hume's Moral
and Political Philosophy, ritstj. H. D. Aiken. Hafner Press, New York 1948, 185. bls. o.áfr.
52