Ægir - 01.03.1998, Blaðsíða 37

^ Tækni og fiskvinnsla
SAMLEIÐ MEÐ ÍSLENSKUM SJÁVARÚTVEGl
fiskvinnslustöðva og nota þær sem
hluta af gæðakerfi hennar. Þessi hug-
búnaður mun auðveldlega vinna með
öðrum hugbúnaði, t.d. upplýsingakerf-
um.
Hægt verður að nota hugbúnaðinn
til að þjálfa matsmenn á betri og ódýr-
ari hátt en áður.
Evrópskt samstarfsverkefni
Emilía Martinsdóttir segir hugmynd að
evrópsku samstarfsverkefni hafa kvikn-
að þegar starfsmenn RF og Hollending-
ar á hollenskri systurstofnun voru sam-
an í evrópsku samskiptaverkefni sem
gekk út á mat á ferskleika fisks. Einn
Hollendinganna hafði séð skynmats-
handbók Emilíu og fannst honum
nauðsynlegt að koma aðferðinni í tölv-
ur. Hugmyndin varð til og Emilía fór
að huga að því hverjir hefðu áhuga á
því að vinna þetta hér heima. Hún leit-
aði til Tæknivals og síðan Þorbjarnar í
Bolungarvík því þar á bæ höfðu menn
notað skynmatsaðferðina og verið
ánægðir með hana.
Staðalrækja
Samstarfsverkefni Rannsóknarstofnun-
ar fiskiðnaðarins, Tæknivals og rækju-
verksmiðju Bakka í Bolungarvík (sem
nú hefur sameinast Þorbirni hf.) mið-
aðist aðeins við tölvuvætt skynmat á
rækju. Þetta íslenska samstarfsverkefni
hefur verið stutt af Rannsóknarráði.
Emilía segir að nú sé unnið að því
að gera geymsluþolstilraunir á rækj-
unni, taka myndir og útbúa allt það
efni um skynmat sem fer inn í pakk-
ann hjá Tæknivali. Þannig mun mats-
maðurinn hafa myndir af öllum gæða-
þáttum svonefndrar staðalrækju, auk
leiðbeininga, fyrir framan sig á tölvu-
skjá. Hvern gæðaþátt staðalrækjunnar
ber matsmaðurinn síðan saman við þá
rækju sem hann er með hverju sinni.
Hverjum gæðaþætti er gefin einkunn
sem er færð inn í tölvuna og við lok
matsins reiknar hún síðan út heildar-
mat á afla skips og flokkar hann eftir
gæðastuðli. Þessar upplýsingar les tölv-
an síðan inn í vinnslueftirlit og vísar í
gagnagrunn til geymslu og frekari úr-
vinnslu.
Gengur fyrir allt fiskmat
Sú aðferð sem verið er að þróa í rækj-
unni gengur fyrir allt fiskmat. Hún
kæmi sér til dæmis mjög vel á fisk-
mörkuðum og þar sem menn eru að
kaupa óséðan afla og gæðin oft önnur
en menn hugðu í upphafi. Einnig er
hægt að nota hana við afurðamat.
Gæðastuðlar auðvelda sölu afurða og
samskipti við kaupendur. Þeir skapa
traustan grundvöll fyrir mismunandi
verðflokkun á rækju svo dæmi sé tekið.
Sú rækja sem næði hæstri einkunn
fengi t.d. stimpilinn eðalrækja og
gæðastuðullinn myndi tryggja að verð
og eftirspurn héldust í hendur við
gæði.
Eftir að íslenska verkefnið hófst var
leitað eftir styrk frá ESB til að vinna að
sams konar verkefni fyrir mat á öðrum
fisktegundum. Styrkurinn var veittur í
liðnum ágústmánuði og hófst vinnan
fyrir alvöru í liðnum janúar. Þeir sem
tóku þátt í þessu Evrópuverkefni voru
RF og hollensk systurstofnun, Þorbjörn
hf., Tæknival, Fiskmarkaður Suður-
nesja og tveir hollenskir fiskmarkaðir,
Den Helder og Ijmuiden.
Auðvelt að þjálfa starfsmenn í
notkun stuðulsaðferðarinnar
Hjördís Sigurðardóttir, gæðastjóri Þor-
bjarnar hf., segir að fyrir einu og hálfu
ári hafi verið þjálfaður upp hópur
starfsmanna í fyrritækinu í Bolungar-
vík til að meta ferskleika fisks. Notast
hafi verið við áðurnefnda skynmats-
handbók Emilíu. Hún segir að kostir
gæðastuðulsaðferðarinnar séu nokkrir,
mjög auðvelt sé að þjálfa starfsmenn í
notkun hennar og að hún sé hlutlæg
þar sem hvert skemmdareinkenni er
skoðað sérstaklega og heildarniðurstað-
an fengin með einum stuðli. Þar sem
stuðullinn hækkar línulega með aldri
hráefnis í ís segir Hjödís að auðvelt sé
að spá fyrir um geymsluþol þess. Þar
sem síðan séu sett vikmörk á gæða-
stuðulinn megi stýra hráefninu inn í
vinnsluna með tilliti til geymsluþols-
ins.
Kostir við aðferðina
Aðspurð hvaða kosti Þorbjarnarfólk
sjái helst við það að tölvuvæða skyn-
matið segir Hjördís þá nokkra. Skoðum
þá:
Reglubundin þjálfun starfsmanna
yrði mun auðveldari þar sem þjálfun-
arkerfið yrði sett upp í tölvu með
myndum og spurningum.
Matið sjálft yrði trúverðugra þar
sem matsmaður er leiddur í gegnum
spurningar um öll einkenni hráefnis-
ins án þess að geta sleppt einstökum
þáttum.
Hægt yrði að skoða niðurstöður og
gera tölfræðilegar athuganir á þeim.
Þannig mætti t.a.m. skoða gæði hrá-
efnis frá einstaka bátum, mörkuðum
eða jafnvel veiðisvæðum.
Stjórnendur Þorbjarnar binda miklar
vonir við tölvuvædda skynmatið og
benda á að óhrekjanlegur mælikvarði á
gæði fisks myndi skila sér í bættri með-
höndlun og þar með aukinni verð-
mætasköpun í sjávarútvegi. Verðmæti
hráefnisins tæki mið af gæðum þess.
Verður vonandi
samevrópskt gæðaeftirlit
Emilía Martinsdóttir segir að vonir
standi til þess að þetta samræmda
gæðaeftirlit verði samevrópskt. Hún
segir að auk íslendinga munu Hollend-
ingar nýta sér það en auk þessara
tungumála muni hugbúnaðurinn
verða til á ensku.
Islenska verkefnið gengur vel, próf-
anir á rækjunni, gerð einkunnastiga og
ljósmyndun á rækjunni í mismunandi
ástandi. Þá er þarfagreining og kerfis-
setning vegna hugbúnaðargerðarinnar
vel á veg komnar. Reiknað er með að
íslenska verefninu ljúki með fullgerð-
um hugbúnaði árið 1999 en evrópska
verkefninu ári síðar.
ÆGIR 37