Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Blaðsíða 6

2
Unar, til skipulags á áður óskipuðu sviði eða til betra skipu-
lags, í stuttu máli menningarkröfur borgaranna. Hins gætir
minna, hvort starfrækslunni er þannig varið, að best fari á
þvi að hún sje framkvæmd í stórum stil, eins og helst vill
verða í höndum hins opinbera, eða þá að í sjálfu sjer fari
betur á að reka starfið í smærri stíl, þar sem alt j'firlit er
auðveldara, áhættan minni og hægra að taka nánara tillit
til allra kringumstæðna. Einmitt af því að ekki er öðrum á
að skipa, verður hið opinbera að annast starfið hvort sem
það er betur til þess fallið eða ver.
Opinber forsjá.
Á þeim sviðum, er snerta umönnun fyrir lííi, heilbrigði
og velferð horgaranna, hefir starfsemi hins opinbera fleygt
fram i öllum menningarlöndum á síðuslu áratugum, og er
sífelt að aukast. Sumum mönnum virðist þessari hreyíingu
svo langt komið, að þar megi sjá móta fyrir nýjum þjóð-
hags- og rjeltargrundvelli, þjóðfjelagsskipulagið sje að færast
yfir á fjelagslegan grundvöll, í stað þess að sníða skipulag
sitt og reglur við einstaklingana.1)
Auk þess sem eiginleg fátækraframfærsla hefir tekið um-
hótum til meiri nákvæmni og mannúðlegra skipulags, hafa
framfarirnar á þessu sviði, að mjög verulegu leyli, verið
fólgnar i ráðstöfunum til þess að forða mönnum, eða öllu
heldur flokkum manna, frá því að verða neyddir til þess að
þiggja fátækrastyrk. Ráðstafanirnar hafa miðað að þvi að styðja
bæði beint og óbeint sjálfsbjargarviðleitnina, hafa stuðlað að
fjelagsskap, sjerstaklega verkamanna, er hafði það markmið,
1) Sjá t. d. Vinogradoff: Outlines of historical jurisprudence. Oxford
1920. I. bd. bls. 149: The necessily for revising the comparative method
is one of the lines on which modern jurisprudence has to take up
the thread of investigation. . . . What is wanted now is to take our
stand on the careful analysis of one or the other rule, relation or
institution, as illustrated in its formation, development and decay by
the facts of comparative jurisprudence. . . . By the side of the criti-
cal tendency, there are signs of the appearance of a new constructive
point of view. It is suggested forcibly by the great social crisis on
which the world is evidently entering even now. The individualistic
order of society is giving way before the impact of an inexorable
process of socialization, and the future will depend for a long time
on the course and the extent of Ihis process.