Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1926, Page 9

um og á Englandi, að kljúfa þá frá, sem veikari voru fyrir
efnalega og skilja þá eftir í lireinni örhirgð, lá það hendi
næst að leggja meiri efnalega ábyrgð á atvinnurekendur,
láta þá ábyrgjast vinnulýð sinn, ekki að eins fyrir slysför-
um, er atvinnurekanda mátti kenna og fyrir sjúkdómum, er
af atvinnurekstrinum slöfuðu, heldur einnig fyrir alveg til-
fallandi slj'sum og veikindum, er ekki urðu gefin neinum
að sök.
Menn hygðu á þeim sannindum, að hver sá atvinnuvegur,
sem heilbrigður á að teljast efnalega, verður að hera allar
þær byrðar, sem af honum leiðir fyrir þjóðfjelagið.1) Eins
og menn við atvinnurekstur verða að bera áhættuna at'
hruna eða öðrum skaða á vjelum eða öðrum dauðum fram-
leiðslutækjum, eins verður reksturinn að bæta slysfarir starfs-
mannanna. Eins og vjelar, eða hver önnur framleiðslutæki,
verða að vera í nothæfu ástandi að staðaldri og ekki bara
rjett á meðan verið er að nota þau i hvert skifti, eins þarf
að sjá verkalýðnum farhorða, ekki að eins rjett á meðan
hann er í vinnu, heldur bæði á undan og eftir, það þarf
bæði að sjá fyrir hinni uppvaxandi kynslóð og fyrir þeim
sem óstarfhæfir verðar fyrir elli eða veikindi. Til þess að
jafna áhættuna má vel nota válryggingu, eins gagnvart
áb)Tgðinni af verkafólkinu sem gagnvart t. d. brunahættu,
en það haggar í sjálfu sjer ekkert við þeirri staðreynd, að
atvinnan verður að hera áhættuna eða horga vátryggingar-
gjaldið.
Á þessum grundvelli gat því næst verið um tvær leiðir að velja,
er tryggja skyldi veikafólkið. Trvggingargjaldið mátti leggja
annaðhvort á atvinnurekanda eða á verkamann. GrundvöII-
urinn var óhaggaður; hvor leiðin sem var valin, þá var það
atvinnan sem varð að gefa af sjer tryggingai fjeð. En hvor
aðferð hafði sínu stóru galla í framkvæmdinni.
Væri gjaldið lagt á verkamanninn, álti hann undir liögg
að sækja með hækkun á verkalaunum. Honum mundi seint
eða aldrei takast að velta gjaldinu að rjettum hlula vfir á
atvinnurekanda. Væri gjaldið lagt á vinnuveitanda, vekli það
1) Sjá J. Conrad: Grundriss zura Studiura der politischen Oekono-
mie, Jena 1912. II. Bd. bls. 341: Vom wirtschaftlichen Standpunkte aus
ist der Grundsalz aufzustellen, dass ein jedes Unternehmen die ganze
Last selbst zu tragen hat, welche der Volkswirtschaft durch die Eigen*
tiimlichkeit des Betriebes auferlegt wird.