Hugur - 01.01.1989, Page 36

MARTIN HEIDEGGER
IIUGUR
gefa fyrir því ástæðu". Sé okkur sagt eithvað, segir hann, gerist
það stundum að við spyrjum: Hvers vegna er þetta svona en
ekki hinsegin?Til að sýna fram á að eitthvað sé satt hlýtur jafn-
framt að vera hægt að spyrja hvers vegna svo sé. Með öðrum
orðum: Ekkeií er án hversvegna! Hér er komin fjórða útgáfan
og að gefnum sömu forsendum eru þær allar jafngildar, segir
Heidegger. Eitt virðist þó skilja þær að. Það virðist hægt að
finna undantekningu frá þeirri fjórðu en ekki hinum.28
Án liversvegna
Það er einmitt hér sem hugleiðingar Heideggers taka þá stefnu
að fara fer um flesta ef ekki alla skóJamenn samtímans.
Undantekningin sem um ræðir og Heidegger veifar er fengin
úr ljóðlínum þýsks dulspekings, Jóhannesar Slieffers, sem var
uppi 1624-1677 og orti undir nafninu Angelus Silesius.29
Heidegger segir að þótt svo ljóst sé samkvæmt lögmálinu að
ekkert geti verið án hversvegna hafi Silesius þó sagt í Ijóði sem
beri einmitt þetta nafn Án hversvegna:
Rósin cr án liversvegna,
hún blómslrar vegna þess að hún blómstrar,
Hún skeytir ekki um sjálfa sig,
spyr ekki hvort nokkur sjái hana.
Fyrstu viðbrögð þeirra sem hafa hlotið þjálfun í heimspeki-
legri rökfræði eru auðvitað að álykta sein svo að Heidegger
hafi dottið niður á þessa undantekningu frá reglunni vegna þess
að dulspekiskáldið sé óskynsemistrúar og hirði ekki utn livort
eða livenær það brjóti reglur rökréttrar hugsunar.
Þessi niðurstaða bendir í fyrsta lagi til misskilnings á því
hvað sé dulliyggja sem þó er aukaatriði. Aðalatriðið er að
Heidegger teflir fram ljóðinu vegna þess beinlínis að í leiðslu-
skáldskapnum sé að finna „óvenju skýrar“ og „skarplega fram-
settar liugsanir“ eins og ég vék að áðan.30
28 Martin Heidegger: DerSntz vom Griind, bls. 67.
29 Þess má geta að Ludwig Wittgenstein hafði dálæti á Silesiusi. Sjá
Brian McGuinness: Wittgenstein: a Life, London 1988, bls. 279.
30 Martin Heidegger: Der Satz vom Griind, bls. 71.
34