Fróðskaparrit - 01.01.2002, Page 84

82
ORÐ VIÐ FREMMANDUM ATSKOYTUM í FØROYSKUM ORÐABÓKUM
Orð við ge-forskoyti: (eingi)
Orð við -an'-eftirskoyti:
(eingi orð funnin í orðasavninum)
Orð við -/ie/r-eftirskoyti: (63)
Orð við-i/.s/-eftirskoyti: (12)
Tilsamans: i69orð
Ordsamling
í 1891 kom Fcerøsk Anthologi eftir V.U.
Hammershaimb út í tveimum bindum. Bind
II er Ordsamling, ið Jakob Jacobsen legði
til rættis eftir áheitan frá høvundinum.
Orðatilfarið byggir fyrst og fremst á tað
korpus, sum er í Færøsk Anthologi I, men
eisini Sjiírðcirkvæði og Færøske Kvceder, ið
V.U. Hammershaimb savnaði og skipaði til
útgávu, eru grundarlag undir orðatilfarin-
um.
Jakob Jakobsen verður roknaður sum
tann fyrsti málreinsarin í Føroyum, tí hann
ger mun á arvorðum og teimum orðum, ið
hann roknar fyri fremmand. Hann vil reinsa
málið fyri orð av fremmandum uppruna og
fáa málið so reint sum møguligt fyri at
styrkja tað ímóti donskum árini. Málsliga
endurreisingin skuldi fremjast við at taka
gomul orð inn aftur í málið og við nýggjari
orðagerð. Hann gjørdi í týðingum sínum
nógv orð á heimligum botni; stundum
hevði hann íslendsk orð sum fyrimynd
(Larsen, 1993). Hann nemur í innganginum
til Færøske folkesagn og æventyr í parti III
“Lidt om sproget og retskrivningen” við
orð við fremmandum atskoytum, ið liva lið
um lið við arvorðini og kappast við tey:
“Det færøske sprog er for øjeblikket i en
stærk gæringsperiode. Pá den ene side vrim-
ler det i den dalige tale af ufærøske, navnlig
danske ord og vendinger, sá man skulde tro,
at sproget med stærke skridt gik sin opløs-
ning imøde; pá den anden side er det dog
ikke blot muligt, men let overkommeligt i
skrift at fremstille et forholdsvis rent færøsk
med undgáelse af de fleste i samtalesproget
gængse fremmedord. Disse have nemlig som
regel ikke (i al fald kun delvis) fortrængt de
tilsvarende færøske ord; de bruges i alminde-
lighed side om side med de sidste, ofte gan-
ske i flæng.
Som eksempel pá de sidstnævnte for-
hold kan særlig fremhæves den almindelige
vekslen mellem de nyere med forstavelseme
“be-“ og “for-“ begyndende ord og de til-
svarende ældre færøske (...)
Nyere navneord pá -heit ere meget
almindelige ved siden af de ældre færøske
former (oftest pá -leiki) eller tilsvarende ord
af forskellig stamme; en del af de pá -heit
endende ord have helt fortrængt tilsvarende
ældre færøske ord eller former, hvorfor un-
dertiden omskrivninger má benyttes (...)
De bestræbelser, som for tiden gøre sig
gældende pá Færøerne for at rense sproget og
dygtiggøre det til literært brug, og befolknin-
gens tiltagende lyst til at læse gode skrifter i
sit eget modersmál ville sikkert bidrage, ikke
alene til en standsning i det fremmede ord-
stoft stærke fremtrængen pá bekostning af
det færøske, men ogsá til udviklingen af en
renere sprogform i daglig tale.” (1898-1901:
XLI-XLVII)
Eisini nemur hann við henda spurning í
greinini “Nogle ord oni færøsk samt et for-
slag til en ny færøsk retskrivning” (1957;
varð fyrstu ferð prentað í Tingakrossi nr.
20-25 1889).